Sonse Bergen
Sonse Bergen Foto: Wil Feijen

Sonse Bergen: van Recreatiebos tot Hondenlosloop gebied

Algemeen

In 1968 verhuisde ons gezin van Geldrop naar de Leeuwenbeklaan in Son. Mijn vader werkte bij Philips als kantooremployee en kreeg na inschrijving, het huis aangeboden bij Woonbedrijf de 'Nieuwe Erven'.

Door: Arjen Strik

Ik was destijds elf jaar en ben getogen aan de rand van de Sonse Bergen. De Hoefbladlaan oversteken en dan het bos in. Zorgeloos spelen, fantaseren, avontuur beleven en hollen over de heuvels van het bos, de zandverstuiving. In de winter schaatsen op de dode arm van de Dommel, sleetje rijden en roetsjen over de sneeuw van de 'steile' heuvels. Zulks was een prachtige plaats om op te groeien.

Onlangs maakte ik een wandeling door dit bos en kwamen vragen uit mijn verwondering van destijds weer naar boven:
"Hoe zijn de Sonse Bergen ontstaan, wat is de oorsprong van al die heuvels en vanwaar de bossen?" Ik vond destijds veel stukjes keramiek dan wel gekleurd glas wat me nieuwsgierig maakte naar de geschiedenis van dit gebied. Ik ging te rade bij de heemkundekring, die me een artikel stuurde geschreven door J. Bleeker die ook de website over de Sonse Bergen, 'Geschiedenis van een stuk uniek stuk bos- en natuurgebied aan de Dommel te Son en Breugel', verzorgd heeft.

Historisch ecologisch
De heuvels van 'De Sonse Bergen' vormen een deel van de Midden-Brabantse dekzandrug. Deze rug is tegen het einde van de laatste ijstijd, zo'n 10.000 jaar v. Chr., ontstaan. In die tijd vonden door sterke winden grote zandtransporten in het zuidelijk gedeelte van Nederland plaats. Door de overwegend zuid-westelijke winden vormden zich hier toen enkele langgerekte dekzandophopingen. De zandvlakte op de Sonse Bergen is het restant van een enorm stuifzand- en heidegebied. We zien een landschap van schrale zandheuvels, de Oirschotse heide, de Bestse heide en de Sonse heide, die als een lange keten bos en heuvels door het landschap lopen. Op de rand van de Dommelvallei, lagen tot 1870 akkers. Op de grens van stuifzand en akkers zijn door boeren houtwallen aangelegd en beplant met sparren, vliegdennen en eiken om het stuivende zand op te vangen. Er ontstond zo een uniek landschap. Begrensd door de Dommel, waarvan in de vorige eeuw een aantal meanders werden afgesneden. Zo ontstonden de Sonse Bergen een speciaal en monumentaal landschap.
Recente geschiedenis
Het tijdvak in het begin van de vorige eeuw werd gekenmerkt door de reusachtige groei van het Philipsconcern. J. Bleeker schrijft: "Dr. Anton Philips, grondlegger van het bedrijf, had in de twintiger jaren van de vorige eeuw het nobele doel voor ogen om in Son een ontspanningsoord te vestigen voor kinderen van zijn werknemers, waarvoor het gebied van 'De Kleine Heide' en zijn directe omgeving, zoals de Sonse Bergen zich uitstekend leende." Bos, heide en vooral nog schoon Dommelwater waren hier in rijke mate aanwezig. Kortom een ideale uitspanning voor de arbeider en zijn gezin. In enkele jaren groeide dit ontspanningsoord uit tot een ruim 272 hectare groot gebied, waaraan de N.V. Philips' Gloeilampenfabrieken in het vervolg de naam 'Het Landgoed Son' zou gaan geven. Het Landgoed Son strekte zich naar het noorden uit tot aan het zwembad en sauna van Thermae Son, naar het oosten tot aan de Dommel en Dommelarm, naar het zuiden tot voorbij de Nachtegaallaan en naar het westen tot aan de Hendrik Veenemanstraat. Het landgoed verwierf grote recreatieve be-kendheid, tot ver buiten de grenzen van Son, met name voor recreanten en werknemers van Philips uit Eindhoven."
Behalve de exploitatie als ontspanningsoord voor kinderen van Philipswerknemers, hebben slechts sporadisch anderen van de gemeente toestemming gekregen om het landgoed te mogen gebruiken voor hun activiteiten in de openlucht. In 1930 kwam het muziekkorps van het Leger des Heils uit Eindhoven de heuvels van 'Het Landgoed Son' met een bezoek vereren. In 1933 werd een vergunning afgegeven voor de buurtvereniging 'Philipsdorp' om er een excursie te mogen houden. De leden van deze buurtvereniging mochten er toen onder strenge voorwaarden op Hemelvaartsdag kamperen. Dat kamperen had n.l. in het verleden nogal wat klachten opgeleverd vanwege de gedragingen van bepaalde groepen van wildkampeerders en andere bezoekers. Deze zouden zich schuldig hebben gemaakt aan: "het uitmelken van koeien."
De Dode-arm
In die tijd werd er nog volop, in de toen nog schone en heldere Dommel en de dode Dommelarm gezwommen. Dr. Philips had bij het strandje aan de Dommelarm kleedhokjes laten plaatsen. Toch geschiedde het zwemmen niet zonder moeilijkheden. De gemeente Son pleitte in 1934 om hier een terreinafscheiding te plaatsen. Klaarblijkelijk werd er na het zwemmen hier ook een zonnebad genomen, waarbij de zonnebaders en het verdere publiek door elkaar liepen, waaraan de plaatselijke bevolking zich sterk stoorde. Men moest nu eenmaal rekening houden met de 'heerschende' opvattingen van de bevolking", aldus de zedenpreek van de toenmalige burgemeester Antoon van de Ven van Son. Wellicht zijn de gekleurde glasbrokken van deze kleedhokjes afkomstig, bedacht ik me onlangs.
De ouderen onder u kennen dit fraaie gebied ongetwijfeld nog uit hun jeugd, toen de vele schoolreisjes en dagrecreatie uit de wijde omgeving 'De Sonse Bergen' nog tot doel hadden. Philips wilde van de 'Sonse Bergen' een uitzonderlijk recreatiegebied maken en begon in de periode voor de tweede wereldoorlog alvast met de aanplanting van Japanse Lariksen en Grove Dennen. Mede wellicht door de puriteinse en moralistische opstelling van het gemeentebestuur destijds, als voorbeeld 'een ijsventer kreeg nog geen vergunning om in het gebied ijsco's te verkopen', nam het belang af om in Son nog een ontspanningsoord voor de kinderen van werknemers van Philips te realiseren en stierf uit. Is ons hierdoor een pretpark of attractiepark bespaard gebleven?
Ontstaan van de Breeakker
In 1951 verkocht Philips veel grond aan 'De Nieuwe Erven' te Eindhoven, een 100% Philips woningcorporatie. Deze begon een aantal jaren later hier 152 huurwoningen te bouwen voor werknemers van Philips. Deze huizen werden onder meer een onderdeel van de wijk De Breeakker. Het oorspronkelijk landgoed 'De kleine Heide' werd door deze verkoop bijna gehalveerd. Alleen het meest waardevolle natuurgebied 'De Sonse Bergen', zou voorlopig nog in eigendom van Philips blijven, totdat zij dit in 1971, 'om niet' verkocht aan de gemeente Son en Breugel. In 1974 werd door de gemeente het onderhoud overgedragen aan Staatsbosbeheer.
Het natuurgebied de Sonse Bergen is heden ten dage een uniek natuurgebied in het groene Son en Breugel, met een rijke recreatieve geschiedenis is het nu een heerlijk wandel- en hondenlosloop gebied. Ik heb daar een onvergetelijke jeugd gehad.
Bron en foto's: Heemkundekring Son en Breugel

Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Sonse Bergen
Afbeelding
Ingezonden 13 uur geleden Minder uitstoot lachgas op rioolwaterzuiveringen van Waterschap De Dommel
De gezamenlijke Opleidingsorkesten van Harmonie PHEV en Asterius
Algemeen 17 uur geleden Jeugd van PHEV schittert tijdens uitwisselingsconcert
Renske Modderman (Rabobank) overhandigd de cheque aan Julius Buijs (SBC)
Algemeen 18 uur geleden SBC verduurzaamt met ondersteuning van de Rabo Clubsupport
Afbeelding
Ingezonden 19 uur geleden Week van de Groene Tuin helpt Brabanders op weg om tuin te vergroenen
Paasletterpuzzel in het centrum van Son en Breugel
Algemeen 20 uur geleden Maak kans op mooie prijzen in het centrum van Son en Breugel
Repaircafé
Algemeen 21 uur geleden Meer mogelijk bij het Repaircafé