Afbeelding
Foto: Wil Feijen

Ook 's winters is de natuur vol leven

Landbouw / Visserij

Son en Breugel - Het lijkt alsof er geen leven is in de natuur als het winter is, alsof alle planten en dieren in rust zijn. Voor het overgrote deel is dat ook zo, toch is er nog genoeg te zien en te beleven, als je bereid bent de kou trotseren. Een koud is het, en grijs en grauw, als ik op een zaterdagochtend met Janneke de Groot van Staatsbosbeheer heb afgesproken om weer eens een kijkje te nemen bij het Oud Meer.

Door: Luc van de Wiel
Foto's: Wil Feijen & Staatsbosbeheer

Veel vogels, zoals de kleine karekiet en de koekoek, zijn vertrokken naar zonniger oorden. Andere vogels houden zich schuil. Dassen bijvoorbeeld houden geen winterslaap, meer winterrust. Ze schuilen soms dagenlang in hun burcht, terend op hun vetreserves.

Reptielen en amfibieën zijn 'ondergedoken', ze schuilen ondergronds. Ergens in februari kun je soms het mannetje van de levendbarende hagedis zien. Als het een mooie, zonnige dag is, zitten ze te zonnen op een boomstronk of een andere zonnige plek. De kleine en de alpensalamander starten soms in januari al met de voortplantingstrek, de heikikker doet dit vanaf medio februari, afhankelijk van de temperatuur.

Sommige vogels, zoals de staartmees, leven gedurende de winter in familie groepen. Ze helpen elkaar met voedsel zoeken door elkaar een signaal te geven als er iets eetbaars gevonden is. In het voorjaar worden ze weer territoriaal, dan verdedigt ieder mannetje zijn gebied met hand en tand, en is het weer ieder voor zich.

De roep van man bosuil is in de winter soms luid en helder te horen in de nacht. Met name in januari, want dan zijn ze aan het baltsen en bakenen ze het territorium af. In februari of maart leggen ze hun eieren in de bosgebieden in de omgeving van Oud Meer.

Wat de heide rond het Oud Meer bijzonder maakt, is dat er overal korstmossen te vinden zijn. Op het blote oog zijn ze moeilijk te vinden, tenzij je weet waar je moet kijken. Ze zijn klein, pas als je ze onder een vergrootglas legt (of een foto vergroot), zie je hoe mooi en bijzonder ze zijn. Zeker als je ook nog eens bedenkt dat het niet om één, maar twee levensvormen gaat.

Een korstmos is namelijk een samenwerkingsverband van een schimmel, die ervoor zorgt dat water en mineralen uit de bodem opgenomen worden, en een alg, die door middel van fotosynthese zonlicht omzet in energie (door vorming van suikers). Korstmossen groeien zeer traag, daardoor komen ze alleen voor op plekken waar ze niet door andere, sneller groeiende planten verdrongen kunnen worden. Zoals op daken, grafstenen of muren, maar ook op boomschors. Of langs de wandelpaden bij het Oud Meer, of bij het stuifzand.

Al gauw ontdekken we een klein plukje rendiermos, De naam is afgeleid van de vorm, die op een hertengewei lijkt. In Lapland is rendiermos het hoofdvoedsel van het rendier. Een klein beetje kerst! Mossen, zoals het veenmos, zijn zo 's ochtends vroeg her en der overdekt met rijp, wat een prachtig effect geeft en de kerstsfeer versterkt.

Verderop vinden we bekermos, met prachtige, kleine bekervormige bladeren. Heel klein en kwetsbaar, maar van een ongekende schoonheid. Een schoonheid die pas echt zichtbaar wordt onder een vergrootglas of bij een uitvergrote foto, zoals eerder gezegd. Rode heidelucifer en rood bekermos zijn fel oranje of rood en geven de heide kleur. Soorten zoals het heidekronkelstaartje en het ezels- of varkenspootje. Namen die bij mij de verbeelding stimuleren, het geeft een aardig idee hoe ze eruit zien.

Er zijn veel bijzondere korstmossoorten, die de moeite waard zijn om te ontdekken. Zoals het kronkelheidestaartje, het heidekronkelstaartje en het ezels- of varkenspootje. Namen die bij mij de verbeelding stimuleren, het geeft een aardig idee hoe ze eruit zien. Het is leuk om ze te proberen te ontdekken, terwijl je geniet van de schoonheid van de natuur. Korstmossen zijn ook een teken dat de heide in goede gezondheid verkeerd, anders zouden er beduidend minder te zien zijn.

Op open plekken, langs de paden of bij het stuifzand, zie je af en toe een gat in de grond, ter grootte van een vinger. Het zijn gangen van ongeveer 1,20 meter diep, gegraven door de mestkever. Ze zijn juist in de winter actief en begraven o.a. keutels van konijnen, als voedsel voor hun larven. Zo zijn ze de hele winter in de weer, als de jongen in het voorjaar uitkomen, hebben hun ouders de strijd al op moeten geven.

De vogels laten zich niet zien, deze dag. Maar soorten als de rietgors en de geoorde fuut komen hier zeker voor, al is de geoorde fuut zeldzaam. Zwarte, groene en grote bonte specht broeden ook in Oud Meer, even horen we de typische, lachende roep van een zwarte specht, alsof hij ons uitlacht. 'Ik zie jullie wel, maar jullie mij niet!' De groene specht eet mieren, daarom zie je ze nog wel eens op de grond. De grote bonte specht eet in de broedtijd insecten, zoals houtkevers, die zich in bomen verstoppen. 's Winters kun je hem in het naaldbos soms horen, want dan klopt hij zaden uit dennenkegels.

Het is een mooi gebied, rond het Oud Meer. Er is een perfecte afwisseling van jonge en oude heide, veel heide heeft de droge periode van de afgelopen zomer niet overleefd. Maar daar komt weer nieuwe, jonge heide voor in de plaats, al kan het even duren voor het herstel volledig is. De afwisseling van hogere en lagere begroeiing is gunstig voor insecten, doordat er zo veel verschillende leefomgevingen zijn. En er dus ook meer dieren voor kunnen komen die van insecten leven, zoals hagedissen.

Grote, open plekken zijn geschikt voor de zandloopkever, een insect dat al rennend jaagt. Hij moet wel in beweging blijven, het stuifzand waar hij leeft kan wel 60 graden worden in de zomer!

Als we bijna aan het einde van de wandeling zijn, kruisen de Schotse Hooglanders ons pad. Zij helpen om de heide open te houden, ze maken korte metten met het pijpenstrootje, dat de heide anders zou overwoekeren. De runderen zijn ook een voorbeeld van de schoonheid en diversiteit van het gebied rond het Oud Meer, waar wij met z'n allen van kunnen genieten. Hopelijk tot in lengte van jaren!

Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding
Afbeelding