Mevrouw van der Woude met een aantal herinneringen uit de kamptijd
Mevrouw van der Woude met een aantal herinneringen uit de kamptijd Foto: Wil Feijen

De vergeten oorlog in Nederlands-Indië

Algemeen Algemeen / Son & Breugel

Op 4 mei worden de oorlogsslachtoffers herdacht tijdens de nationale dodenherdenking. Een plechtigheid met een kranslegging die in veel gemeenten plaatsvindt. Vaak wordt daarbij gedacht aan de Duitse overheersing. Maar er is ook een andere, meer vergeten deel van de oorlog, die van de Japanse onderdrukking in en om voormalig Nederlands-Indië, die herdacht wordt op 15 augustus; de datum van capitulatie van Japan in 1945.

Redacteur: Arjen Strik
Fotograaf: Wil Feijen

Mevrouw Tineke van der Woude-Zulver (93) uit Son en Breugel vertelt over deze oorlog en de gevolgen voor haar. Tineke is geboren in 1926 in Tsimahi op West Java en was zestien jaar toen ze geïnterneerd werd met haar moeder en twee zussen in het Jappenkamp Tjideng. Tineke heeft, speciaal voor het interview, een aantal voorwerpen als herinnering uit de kamptijd uitgespreid op de eettafel. Zoals wat vergeelde briefkaarten, waarop familieleden in gepriegeld handschrift zoveel mogelijk probeerden te vertellen. Ook een registratiekaart en spierbalband met het POW-nummer (Prisoner Of War) van haar moeder, nr. 1116. Tineke: "Voor de Jap was je geen mens, maar een nummer. Ikzelf was nummer 1119." Er komen tal van herinneringen bij haar boven.

Niet vergeten
Over de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog in Zuidoost-Azië is maar weinig bekend bij het Nederlandse publiek. Bij de WOII gaat het vaak over de hongerwinter, Jodenvervolging en vernietigingskampen. "De Japanse interneringskampen waren géén vernietigingskampen, er zijn in die 3,5 jaar wel veel slachtoffers gevallen", vertelt Tineke. Dat kwam meestal door ziekte en uitputting. De Japanners verwaarloosden hun gevangenen, het eten was schaars en van medische verzorging was geen sprake. Wreedheden en mishandeling waren aan de orde van de dag. "Er werden wel 35 tot 100 mensen in een huis gepropt. De keuken werd een overvolle slaapkamer. In een oorlog zijn alleen maar verliezers. Deze oorlog is voor mijn gevoel altijd onderbelicht gebleven in Nederland. Terwijl de gebeurtenissen in de bijna 500 Japanse interneringskampen, diepe wonden hebben achter gelaten. Over de oorlog in Indië wordt aan de jeugd nauwelijks onderwezen. Deze periode mag niet vergeten worden."

Stichting Gastdocenten WOII
Tineke heeft zich destijds aangemeld als gastdocent bij de werkgroep Zuidoost-Azië. Als ervaringsdeskundige verzorgt ze een gastles voor leerlingen aan de bovenbouw van het basisonderwijs of de onderbouw van het middelbaar onderwijs om het leven van een kind in de voormalige koloniën en interneringskampen gestalte te geven en levend te houden. "Hoewel het een gruwelijke periode was met traumatische herinneringen zijn wij getraind om ons verhaal niet belastend over te dragen", gaat Tineke verder. "In het begin stel ik meestal algemene vragen. 'Wat is het verschil in klimaat van Indië en Nederland'? 'Wat betekent de tropen?' en 'Wie weet waar het vroegere Nederlands-Indië lag?' Meestal stilte alom. Ik vertel ze over het wel en wee in het Tjidengkamp en over de wrede Sonei, de kampbeul. Hij werd zo gehaat dat hij na de oorlog met stenen bekogeld werd toen hij in een nieuwe auto door militairen door het kamp vervoerd werd. De auto werd hierbij ook flink beschadigd." Beschroomd vertel ze: "Ik weet nog dat ik dacht wat zonde van die auto." Tijdens de gastles hangen de kinderen aan 'de lippen' van Tineke en stellen soms verrassende vragen. "Zo wilde een jongetje na afloop weten van welk merk de auto was."

Docenten die belangstelling hebben voor deze gratis gastles kunnen contact opnemen met Tineke via tineke.zulver@gmail.com.