Ik heb gewoon behoefte aan een praatje

Son en Breugel - Het coronavirus stelt iedereen op de proef. Veel van onze parochianen verliezen hun geliefden en kunnen niet naar de kerk om troost te zoeken. Toch zitten parochies en pastorale beroepskrachten niet stil en zoeken via de liturgie of anderszins, mogelijkheden om met hun gelovigen en anderen in contact te komen. Zo ook het pastorale team van onze Heilige Oda Parochie.

Door: Caroline van der Linden

Daarvoor wordt telefonisch contact gezocht met pastoor Robert van Aken. Zondag 5 april kon hij voor het eerst sinds een aantal weken zijn vertrouwde Martinuskerk weer binnen stappen. Hiervoor was dat niet mogelijk, omdat hij zelf coronaverschijnselen had. Net zoals de helft van zijn pastorale team dat vorig week was uitgevallen. Diaken Wilchard Cooijmans had tevens corona en was daardoor niet inzetbaar en koster Rien van Gerwen lag hierdoor al op de Intensive Care. Voor pastoor van Aken was tijdens dit gesprek van twee weken geleden nog één ding duidelijk: “Ik ben een man van hoop en Rien ook, dus moet ik erop vertrouwen dat hij erdoor komt.” Dat was de enige gedachte die hij zich kon permitteren. “Tot groot verdriet ontvingen wij echter in de afgelopen dagen het vreselijke bericht dat koster Rien van Gerwen de strijd niet heeft kunnen winnen.”, aldus de pastoor.

Rien van Gerwen was zeker een jaar of tien koster in de Martinuskerk. Hij was er altijd, hele dagen. Ooit al om half zes ’s morgens om de verwarming aan te zetten. Hij luidde de klokken, maakte de vlaggenmast, repareerde van alles wat los of stuk was en nog vele vele klussen meer. Het manusje van alles. Als er plotseling iets gebeurde, wist hij de oplossing. De rechterhand van de pastoor. Duidelijk was hij in zijn uitspraken. Als er iemand de kerk in kwam, waarvan hij nog niet precies wist wat hij of zij kwam doen, zei hij recht door zee: “Wa doe de gij nou hier?”. Dat deed hij op zijn eigen manier, maar bedoelde hij goed. Pastoor Vincent Blom zei bij zijn afscheid: “Ik wou dat ik de koster mee kon nemen, dan was alles goed geregeld.” Tijdens de SamenLoop voor Hoop stelde Rien de kerk 24 uur open voor publiek. Alle bezoekers van het evenement gaf hij de kans om een kaarsje aan te steken. Daarnaast regelde hij dat er op zaterdag 1 september een openluchtmis plaats kon vinden op het Kerkplein en dat de gehele opbrengst van de collecte naar de SamenLoop ging. Hij was hier een groot promotor van. Trots was hij op onze kerk. Hij zal enorm gemist worden.

Door het wegvallen van deze mensen in onze parochie en de vele uitvaarten was het noodzaak dat pastoor Van Aken een beroep deed op de diakens en priesters uit de omgeving, om in de vieringen te assisteren. “Wat ze ook allemaal met een ruim hart gedaan hebben, waar ik erg dankbaar voor ben”, vult de pastoor direct aan. Wel kreeg hij alles wat er speelde mee en had hierover veel online contact met zijn team, om op die manier goed af te stemmen en alles in goede banen te leiden. “Ik hoorde de reacties van de familie en kreeg mee hoe zij alles ervaarden. Hierover had ik veel telefonisch contact met hen. Mijn hart brak telkens weer bij het horen van zoveel onafgemaakte rouwprocessen bij families. Het deed me veel meer dan ik had gedacht. Er zijn zoveel mensen overleden en vaak kende ik ze persoonlijk. Sint-Oedenrode is een hechte gemeenschap. We kennen elkaar en zorgen voor elkaar, wat natuurlijk ook weer heel mooi is om te zien. Wat ik ervaren heb is dat veel mensen even hun verhaal kwijt willen.”

Om contact te blijven houden met parochianen voerde pastoor Van Aken al vele telefonische gesprekken voor iedereen die daar tot nu toe behoefte aan had. “Onlangs belde er iemand die zei: ‘Sorry meneer pastoor dat ik bel, maar ik heb gewoon behoefte aan een praatje’, ontzettend goed natuurlijk. Hier maak ik heel graag tijd voor, mensen kunnen dan vertellen hoe het met ze is en dat is mooi. Ik wil ook graag dat mensen dit blijven doen, want elkaar bemoedigen in deze tijd, is wat we voor elkaar kunnen doen. Een telefoontje of een appje, dat kan allemaal. Ik ben trouwens nog nooit zo druk geweest met appen als nu.”

Inmiddels is de pastoor vrij van coronasymptomen, wat natuurlijk uiterst belangrijk was, voordat hij weer fysiek aanwezig kon zijn. Door het virus waar we nu mee te maken hebben, heeft hij het druk met de dood, maar helaas op een hele andere manier dan hij zou willen. Normaal gaat hij bij de mensen op bezoek. “Als een overledene opgebaard is, wil ik graag een kruisje op zijn of haar voorhoofd geven. Ik wil de mensen zien en bemoedigen, niet alleen door woorden, maar ook door even hun schouder of hand aan te raken. Dat kan nu natuurlijk niet. Nu gaat alles per telefoon. Wanneer er een naaste overleden is, word ik in eerste instantie door de familie gebeld en vertel ik ze dat ze een mail van mij krijgen. Daarin staan de regels die de bisschoppen hebben uitgevaardigd voor kerkelijke uitvaarten: sober, eenvoudig, met zo min mogelijk mensen, geen zoen en geen omhelzing. Verder stuur ik een standaard orde van dienst mee, waarin ook ruimte is voor eigen inbreng. Verder verloopt het contact per mail. Het is niet anders. Het meest pijnlijk is dit voor de familie zelf, die ook nog eens afstand moeten houden van elkaar en van de overledene. Als het een coronapatiënt betreft zijn de restricties nog veel strakker, dan wanneer dit niet het geval is. Dat zelfs familieleden alleen nog maar afscheid hebben kunnen nemen per telefoon. Dat je op die manier je laatste woorden wisselt met degene van wie je houdt, is natuurlijk uitermate pijnlijk.”

De pastoor is in ieder geval dankbaar dat het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) de mogelijkheid geeft om bij uitvaarten nog met een groep bij elkaar te mogen komen. De pastoor vervolgt: “Maar aan de andere kant is het erg pijnlijk als er maar zo weinig mensen bij de uitvaart mogen zijn, bij iemand die je hebt bemind. De meeste mensen willen normaal gesproken groots afscheid nemen. Ten hoogste negenentwintig, met mij erbij dertig mensen, mogen er nu aanwezig zijn. Natuurlijk probeer ik de mensen door wat ik zeg en bid te troosten, maar iedereen is totaal overrompeld door wat er nu gebeurt. Het is een absurde wereld.” Tijdens de dienst wordt zoveel mogelijk contact vermeden en is de tijd ingekort. Iedereen heeft hier begrip voor, maar juist in een rouwproces is het zo ontzettend belangrijk om mensen nabij te kunnen zijn. Er kan geen eucharistie worden gevierd en er is ook geen communie uitreiking. Het zijn dus allemaal woorddiensten met maar één celebrant, wat betekent dat alleen de priester of diaken er staat. Uiteraard mag de familie wel naar voren komen om het woord te nemen.

“In onze parochie heb ik een eigen protocol gemaakt om het voor iedereen zo helder mogelijk te maken”, vervolg de pastoor. In het protocol staat dat er een openingstekst is en dat de familie niet de kaarsen aansteekt rondom de baar, maar dat deze al aan zijn. De familie kan een memoriam uitspreken, waarna er een gebed plaatsvindt en meteen daarna het evangelie. Een heel klein preekje en eventueel nog een voorbede als de familie dat wil. De naasten kunnen dan nog even het woord nemen en dan is er al sprake van een afsluiting door middel van de zegening van de baar. Ook deze zegening gebeurt nu heel sober en wordt afgesloten met een slotlied. De familie loopt nog om de baar en daarna de kerk uit. Bij de begraafplaats vindt de zegening van het graf plaats en ook dat moment wordt kort gehouden. Al met al duurt zo’n viering nu gemiddeld een half uur tot drie kwartier.

De zondagvieringen en de dagelijkse gebedstijden worden nu uitgezonden via Youtube. Mensen hebben nog wel de mogelijkheid om naar de kerk toe te komen, maar er is dan geen viering. Iedere avond tussen zeven en half acht is er nu een half uurtje stilte. De mensen zitten dan verspreidt in de kerk, zodat men zich toch met elkaar kan verenigen, zonder dat er iets gebeurt. Ook dit wordt uitgezonden, zodat mensen die liever niet komen, het thuis kunnen volgen. “We hebben ook misboekjes in het voorportaal van de kerk neergelegd, als mensen dat willen kunnen ze deze mee naar huis nemen. Hierin stonden bijvoorbeeld de vieringen van Witte Donderdag, Goede Vrijdag, de paaswake en paaszondag. Als mensen dus online de vieringen meekijken, kunnen ze tevens in hun boekje meelezen. De mensen die geen boekje hebben kunnen bemachtigen, kunnen ook meelezen op www.heiligeodaparochie.nl, omdat we de teksten daar ook op hebben staan”, laat de pastoor weten.

Pasen vieren was niet zoals anders. Alleen al omdat de mensen niet naar de kerk konden komen en het alleen online gevierd werd. Met Palmpasen lagen de palmtakken achter in de kerk, zodat de mensen deze mee naar huis konden nemen. Normaal is er met Palmpasen ook altijd een paasprocessie met palmpaasstokken van kinderen die deze zelf hebben gemaakt. Dat kon nu natuurlijk niet, daarom initieerde pastoraal werkster Manon van den Broek, de kinderen thuis een palmpaasstok te laten maken en daar een foto van door te sturen. Deze foto’s hebben ze met toestemming allemaal op Facebook gezet en er een klein filmpje van gemaakt met muziek eronder. De pastoor: “Zo hadden we een virtuele processie met palmpaasstokken. Het is ook echt heel leuk geworden, dus we worden in deze tijd wel inventief. Om Pasen verder nog te kunnen vieren hadden we op onze website en op Facebook voor de kinderen iedere dag iets nieuws en ook voor de volwassenen was er iedere dag een andere film, serie of een uitzending op tv die ze konden volgen, om op die manier toch het paasgevoel te kunnen ervaren.”

Zondag 12 april droeg pastoor Van Aken zijn eerste mis voor de camera op: ”Aan de ene kant heel bijzonder om betekenisvol te kunnen zijn voor de mensen. Aan de andere kant heel leeg, want ik kijk in een kerk zonder mensen. Wel mooi om te weten dat er die dag zo’n honderd mensen meekeken. Daarnaast luiden we regelmatig de klokken van troost om alle slachtoffers in deze coronatijd te herdenken en wordt ook de gedenkplek op het Kerkplein veel bezocht. Er zijn veel mensen die er kaarsjes aansteken.”

De afgelopen weken vond er zeker elke dag een uitvaart plaats, zaterdag 4 april zelfs drie op één dag. Dat is natuurlijk veel meer dan normaal. De meerderheid bezweek aan corona. Dat is zeker, omdat het tegenwoordig op het formulier van de begrafenisondernemer staat. Voor afgelopen week stonden er wederom een aantal uitvaarten gepland, wat minder dan de week daarvoor, maar nog altijd te veel. Het geeft toch een beetje hoop dat het afneemt.

Niemand weet hoe lang dit gaat duren en nu mensen zoveel leed meemaken is het uiterst belangrijk om open te staan voor alles en met iedereen mee te denken. “We staan er met zijn allen voor en moeten elkaar ondersteunen. Dit is ons gezamenlijk leed en het enige wat wij als parochie kunnen doen, is mensen nabij zijn en proberen aan te geven dat de liefde overwint, welke ellende ons ook overkomt. Ik hoop dat we snel uit deze crisis komen, maar dat we er nu, zo goed als dat nu kan, kunnen zijn voor iedereen. Voor de mensen die iemand verloren hebben, maar ook voor degene die hun bedrijf ten onder zien gaan of mensen die vanuit éénzaamheid misschien niet precies meer weten hoe ze nu met zichzelf om moeten gaan. En dat zie en hoor ik ook om me heen gebeuren. We krijgen kracht als we niet aan onszelf denken, maar aan die ander en dat brengt in deze tijd toch iets bijzonders”, sluit de pastoor af.