Omvangrijke restauratie kerktoren en raadhuis gestart

Son en Breugel - De bouwhekken zijn al geplaatst; zij zijn de voorbode van de restauratie van de kerktoren en het raadhuis in het centrum van Son en Breugel. Een restauratie die lang op zich liet wachten, maar die voor de start van de bouwwerkzaamheden aan de voormalige kerk moeten zijn afgerond.

Redacteur: Adrie Neervoort
Fotograaf: Wil Feijen

Na het plaatsen van de hekken zullen er een inspectie en een onderzoek plaatsvinden waarbij duidelijk moet worden of de bevindingen van de eerdere kwaliteitsopnames over de restauratie kloppen. Het verschil is dat de eerdere kwaliteitsopnames over de staat van de gebouwen niet met behulp van een steiger zijn gedaan maar met digitale beelden en door een inspectie aan de binnenkant van de bouwwerken.

Rijksmonumenten
Zowel de kerktoren als het raadhuis zijn rijksmonumenten. De vrij omvangrijke restauratie zal worden uitgevoerd door Aannemingsbedrijf Nico de Bont BV, onder regie van Restauratiearchitectuur BBM. Na al het voorbereidende werk ter plaatse zal vanaf 17 augustus het daadwerkelijke restauratiewerk aan beide rijksmonumenten van start gaan.

Functies blijven hetzelfde
De restauratie van het raadhuisje is eind oktober gereed, die van de toren eind november. De toekomstige functies van beide rijksmonumenten blijven nagenoeg dezelfde. De huidige gebruikers van het raadhuisje, Buurtzorg en de Heemkundekring, keren na de restauratie terug. Beide organisaties vinden tijdens de verbouwing tijdelijk onderdak in het eveneens tijdelijke bestuurscentrum van het gemeentehuis aan de Ruysdaelstraat 2. De toren is geen verblijfplaats en dient als opgang voor de beiaardier. De begane grond wordt gebruikt voor opslag van goederen ten behoeve van activiteiten in en rond de kiosk.

Nageslacht
De restauratie van deze rijksmonumenten stond al enige tijd op de ‘te doen-lijst’. Beide restauraties worden in één keer uitgevoerd, terwijl daarnaast ook het klavier van het carillon wordt vervangen en het uurwerk onderhanden wordt genomen. Wethouder Jan Boersma vertelt hierover: “Het is noodzakelijk om monumenten in goede conditie te houden om deze te bewaren voor het nageslacht.”

Vleermuizen
Vanwege de aanwezigheid van vleermuizen in de omgeving van de kerktoren heeft de gemeente begin dit jaar in park Vroonhoven een vleermuistoren gebouwd, waar de beschermde dieren naartoe kunnen migeren als er werkzaamheden aan de toren worden uitgevoerd.

Weinig overlast
De aannemer verwacht weinig overlast voor de omgeving door de werkzaamheden omdat er rond beide objecten veel vrije ruimte aanwezig is. Van juli tot en met november zijn enkele parkeerplekken achter de toren niet te gebruiken vanwege de opstelling van bouwketen. Deze parkeerplekken zijn recentelijk al gecompenseerd door de uitbreiding van het parkeerterrein achter de Rabobank met enkele parkeerplaatsen.

Conserveren
De eerste plannen voor een restauratie waren er al in 2015. Nu is het dan eindelijk zover dat de restauratie van de kerktoren en het raadhuis gaat beginnen, al spreekt Ben Massop van Restauratiearchitectuur BBM liever over conserveren: het in de beste staat van onderhoud terugbrengen van de gebouwen. Daarna kunnen de gebouwen bij goed periodiek onderhoud weer tussen de 30 en 50 jaar mee. Verschillende onderdelen zullen dus geconserveerd worden en niet vervangen of in nieuwstaat teruggebracht. De gebouwen worden zodanig behandeld dat de originele staat waarin ze nu verkeren blijft behouden en dat de houdbaarheid wordt verlengd.

Haantje en kruis
Natuurlijk worden er ook bepaalde onderdelen vervangen volgens Kees Raaijmakers van Aannemingsbedrijf Nico de Bont BV toe. Maar dan gaat het bijvoorbeeld om de werkruimte van de beiaardier of het klavier van het carillon. Deze voldoen niet meer en zijn aan vervanging toe. Maar denk daarbij ook aan de verwarming en elektra van het oude raadhuis. Het haantje en het kruis bovenop de toren worden volledig geconserveerd. Dit betekent dat ze worden ontroest, opnieuw gecoat en voorzien van een nieuw laagje bladgoud. Waar nodig zal het leiwerk van de torenspits worden vernieuwd. Het leien dak van de torenspits is in 1975 al in zijn geheel vernieuwd. De goten worden hersteld en nagezien net als de galmborden en het metsel- en voegwerk. Bij de zij-ingang zal de dorpel worden aangepast zodat het regenwater niet meer binnen kan stromen. De houten deuren worden hersteld en de galmgaten worden voorzien van gaas. Binnen in de toren worden herstelwerkzaamheden uitgevoerd, maar niet zo intensief als aan de buitenzijde. “Je moet dan denken aan het herstellen van een scheur, het voegwerk nakijken en de vloeren in de toren repareren”, legt Ben Massop uit.

Restauratieladder
Wel zal er veel hersteld en vernieuwd worden aan en rondom het carillon in de toren. De firma Eijsbouts zal daar het nodige werk verrichten zoals het restaureren van het carillon door onder meer de kabels te vervangen. Ook zal er een nieuw klavier worden geplaatst en de werkruimte van de beiaardier zal geheel worden vernieuwd. Het uurwerk wordt helemaal in orde gemaakt. Bij de restauratiewerkzaamheden hanteert men altijd een restauratieladder: de onderste trede betekent dat je niets doet en de bovenste trede betekent dat alles nieuw wordt. Ben Massop: “Restaureren is vernielen, maar wel heel plaatselijk. Wat je weghaalt ben je kwijt en dat moet je dus zoveel mogelijk voorkomen.’’

Voegwerk
Volgens Ben Massop verkeert de kerktoren in minder goede staat dat men zou denken, want er moet 700 m2 voegwerk worden vervangen op een totaal van 1100 m2. Ben: ‘’Op plaatsen waar het voegwerk slecht is zie je dat ook de stenen aangetast beginnen te worden, en door het vervangen van het voegwerk bescherm je weer de steen.” Al het historische voegwerk blijft eigenlijk zitten, maar het voegwerk dat eerder al een keer is vervangen wordt nu weer vervangen, wat neerkomt op bijna 90 procent. Dit is nodig omdat iets dat naderhand wordt toegevoegd aan een bestaande situatie in het bouwwerk niet één geheel kan vormen met de bestaande situatie, in dit geval met het voegwerk. ”Je propt er eigenlijk iets tegenaan”, legt Ben Massop uit.

Duurzame aanpassingen
Anders dan bij de toren worden bij het raadhuis wel duurzame aanpassingen gedaan tijdens de restauratie. De reden hiervoor is dat het raadhuis wel een algemene gebruikersfunctie heeft, en ook spelen comfort en veiligheid hierbij een rol. Ook bij het raadhuis vinden de werkzaamheden plaats naar aanleiding van een historisch onderzoek van het gebouw. Samen met de Rijksdienst, de Monumentencommissie en de gemeente wordt dan bepaald welke onderdelen een historische waarde hebben en dus niet mogen worden vervangen. Daarbij wordt gekeken in hoeverre er teruggerestaureerd moet worden of welke aanpassingen die nadien zijn aangebracht juist behouden moeten blijven.

Gerespecteerd
Alles wat in het jaar 1920 is gedaan, wordt ook gerespecteerd; de entree van het raadhuis is in dat jaar gerestaureerd en er zijn toen nieuwe elementen toegevoegd die nu dus onderdeel geworden zijn van het monument. De restauratie wordt in een ongekend snel tempo uitgevoerd zonder dat daarbij de kwaliteit van het eindresultaat in gevaar komt. Voor enige tijdsdruk zorgt de inmiddels veel besproken vleermuis: voor die aan zijn winterslaap begint moeten de werkzaamheden klaar zijn.

Ledverlichting
Na de restauratie zullen zowel het raadhuis al de kerktoren opnieuw worden uitgelicht door ledverlichting. Hierdoor zullen ze nog meer dan nu opvallende bouwwerken blijven in het centrum van Son en Breugel.