Toendertijd: Over wegen en paden (deel 1)

Son en Breugel - Zo’n 500 jaar geleden hadden sommige wegen al namen. Geen officiële namen maar namen die door de goegemeente gebruikt werden. In sommige gevallen zijn die namen tot op de dag van vandaag in gebruik gebleven, bijvoorbeeld ‘de Quaeijstraat’ (= Kwadestraat). Overigens waren alle wegen in Son en Breugel in die tijd zandwegen, verharde wegen bestonden hier niet. Zelfs de doorgaande route van Sint-Oedenrode via Son naar Woensel en Eindhoven was een aarden wal die door de plaatselijke bevolking moest worden onderhouden. In 1852 ontstonden de eerste plannen om de doorgaande weg te verharden. In 1860 werd het werk uitgevoerd en in de kom van de gemeente werd zo’n 400 meter weg van klinkers voorzien. Buiten de kom werd een grindweg van circa 3,2 km aangelegd.

Ondertussen was er op nationaal niveau een gemeentewet ingevoerd. In artikel 140 van deze wet werd bepaald dat ieder huis en ieder gebouw een uniek adres moest krijgen. Dat adres moest bij de hoofdingang van het huis of gebouw duidelijk zichtbaar worden aangebracht. In Son en Breugel besloot de gemeenteraad het dorp in negen wijken te verdelen. Iedere wijk werd aangeduid met een letter; binnen de wijk kreeg iedere woningen of gebouw een volgnummer. Zo kreeg de kom van Son de letter A, die van Breugel de letter B, en de buitengebieden de letters C t/m G. Het adres van het raadhuisje werd A49 en dat van de kerk in Breugel B45. Hoewel brieven vóór 1859 met alleen de naam van de geadresseerde en de toevoeging Son of Breugel meestal probleemloos aankwamen, was het systeem van adresaanduiding toch een hele verbetering.

Met een goede adressering van huizen en gebouwen was er nog steeds geen overzicht van alle wegen en paden. Daar kwam in 1882 verandering in. In dat jaar komt de legger van wegen en paden van Son en Breugel tot stand. De legger is een dik boek waarin alle wegen en paden stonden beschreven. Per weg en pad werd onder meer vastgelegd: naam, ligging, lengte, breedte, en wie het beheer erover voerde. Bijvoorbeeld het pad dat langs het huidige pand Dommelstraat 12 loopt naar de Oase kreeg de naam ‘Het Dommelstraatje’ en werd omschreven als: “Zandweg beheerd door het Gemeentebestuur. Ligging: Verlaat de Dorpstraat (= de huidige Dommelstraat) bij perceel C2431 (= Dommelstraat 12) loopende zuidwaarts tot het Bleekveld. Lengte 103 meter, breedte 3 à 5 meter.”

Maar niet alle wegen hadden zo’n duidelijke naam als Het Dommelstraatje. Zo waren er liefst 11 verschillende wegen die door Het Zand liepen, allemaal heetten ze ‘Weg door Het Zand’. Ter onderscheiding kreeg iedere weg een letter toegevoegd. Dus ‘Weg door Het Zand A’, ‘Weg door Het Zand B’, enz. Voor de gemeente was de legger natuurlijk een vooruitgang. Men wist nu in ieder geval hoeveel wegen er waren en wie het beheer uitvoerde. Maar voor de gewone burger waren de meeste wegaanduidingen niet erg gebruiksvriendelijk en straatnaambordjes bestonden er in die tijd nog niet. Veel wegen waren dus vrij fantasieloos omschreven, maar er waren ook juweeltjes bij. Breugel kende wegen als De Koude Olenstraat en De Ballehoefstraat. En in Son kon je van Bokt naar de Hurk lopen over de Vleinsche Straat. Eigenlijk zouden deze straatnamen op een of andere manier weer uit de mottenballen moeten worden gehaald. In de legger van 1882 staan 125 wegen met de pen beschreven. Later worden er nog zo’n 15 namen met potlood aan toegevoegd. De doorgaande weg door Son (klinker- en grindweg) wordt in de legger aangeduid als ‘Weg van Woensel naar St. Oedenrode’. Wordt vervolgd.

Stuur uw reacties naar Frans Wilbrink (e-mail: secretaris@hkksonenbreugel.nl) of bel naar 0499-473049.