Antoon van de Ven voor zijn boerderij op de Heuvel. Foto: G.F. van de Westelaken (70744)
Antoon van de Ven voor zijn boerderij op de Heuvel. Foto: G.F. van de Westelaken (70744) Foto: ©Heemkundekring Son en Breugel

Roomboterfabriek De Zonnebloem

Algemeen Heemkunde

Son en Breugel - Op 31 december 1913 werd in Son de Coöperatieve Stoomzuivelfabriek Sint Petrus (kortweg boterfabriek genoemd) door pastoor Van Ravensteijn ingezegend waarna hij de hij de fabriek opende door de machines in werking te stellen. Vele jaren lang was de boterfabriek met het tegeltableau van Sint Petrus op de voorgevel een markant gebouw in Son. 

Wat veel mensen niet weten, is dat de stoomzuivelfabriek een voorganger had, namelijk de Coöperatieve Roomboterfabriek De Zonnebloem. In deze fabriek werd de centrifuge (of roomseparator), die de melk scheidde in room en ondermelk, niet door stoom aangedreven maar door hand- of voetkracht. Toch was dit al een grote verbetering ten opzichte van het karnen van de melk op de boerderij. Zo’n centrifuge was echter voor één boer een te grote investering (de meeste boeren hadden in die tijd niet meer dan zes koeien) en daardoor niet rendabel. De oplossing voor dit probleem werd gevonden in de oprichting van coöperatieve verenigingen. Gezamenlijk kon men wel investeren in een centrifuge en alles wat daar meer bij kwam kijken. De eerste coöperatie in Zuid-Nederland werd opgericht in Tungelroy in 1892. Spoedig schoten de handkrachtfabriekjes als paddenstoelen uit de grond.

Op 16 februari 1897 kwamen negenentwintig landbouwers en twee landbouwsters bijeen ten huize van Hendrikus van der Heyden (landbouwer en herbergier). De eenendertig personen verklaarden daarbij op te richten en daarin deel te nemen als leden van een coöperatieve vereniging die tot doel heeft het bereiden van boter en daardoor de stoffelijke belangen der leden te bevorderen. Na het voorlezen van de statuten door notaris G.F. van de Westelaken, met als getuigen burgemeester Petrus van Grinsven en hoofd der openbare school Jan de Krom, moesten de leden-oprichters hun handtekening zetten, maar toen bleek dat niet iedereen deze kunst meester was. H. van der Heyden, A. van Kilsdonk, A. van Kemenade, A. van Lieshout Adriaanszoon, A. Rooyakkers Matthijszoon en H. Vos verklaarden niet te kunnen ondertekenen uit hoofde van onkunde in het schrijven. Hendrika Raaymakers verklaarde eveneens niet te kunnen ondertekenen omdat zij de schrijfkunst was afgeleerd. Wel tekenden de volgende leden-oprichters: A. van de Ven, J. van de Gevel, M. v.d. Velden, G. v.d. Hurk, A. Merks, J. v. Maasakkers, J. Swinkels, H. van Moorsel, J. v. der Velden, W. Rovers, M. van der Linden, A. van den Hurk, M. Tiebos, A. v.d. Hurk, J. Swinkels, W. v.d. Hurk, J. van der Wallen, J. van den Hurk, M. van de Ven, P. van Acht, W. Raaymakers, M. v.d. Biggelaar, M. van den Hurk, M. Merks. Tot slot plaatsten ook de getuigen P. van Grinsven en J. de Krom, en notaris G.F. v.d. Westelaken hun handtekening.

Het eerste bestuur van de vereniging bestond uit: A. van de Ven Corneliszoon, M. Tiebos, M. van der Linden, J. van de Gevel en M. van der Velden. Volgens de statuten kon men alleen lid worden als men meerderjarig was, de veeteelt uitoefende en eigenaar of mede-eigenaar was van een of meer koeien, gestald in het door hem bewoond huis onder de gemeente Son en Breugel; van elk huisgezin kon slechts één persoon lid zijn. De leden-oprichters moesten een entreegeld van een gulden storten voor elke koe die zij op stal hadden.

De coöperatie die gevestigd was in de buurtschap Heuvel, bleek een groot succes te zijn. In het eerste jaar verwerkte de roomboterfabriek 350.873 liter melk tot 12.089,85 kg boter. Aan de leden kon f. 12.722,16 worden uitbetaald. Een mooi bedrag voor een fabriek met een gemiddeld aantal koeien van 120. In 1913, het laatste jaar van het bestaan van De Zonnebloem, werd er nog 521.925 liter melk afgeleverd bij de fabriek. Vanaf 1914 nam Stoomzuivelfabriek Sint Petrus de taak van De Zonnebloem over. Het succes van De Zonnebloem was vooral te danken aan het organisatietalent van Antoon van de Ven (in de statuten aangeduid als Antonie van de Ven Corneliszoon). Hij zou ook zijn stempel drukken op de oprichting van de Sonse Boerenbond, de Noordbrabantse Christelijke Boerenbond (NCB) en de Sonse Stoomzuivelfabriek. Later zou hij zich ook als raadslid en burgemeester inzetten voor de gemeente Son en Breugel.

De inboedel van De Zonnebloem werd op 28 januari 1914 openbaar verkocht door notaris Van de Westelaken. Tot de inboedel behoorden onder meer de Separator Alta Regina met voetbeweging, kneder, koeler, bascules, grote fornuisketel, en koperen en ijzeren perspompen. Een maand later volgde de openbare verkoop van de afbraak van de fabriek.

Klik hier om een reactie te sturen naar Frans Wilbrink of bel naar 0499-473049.