de vernielde brug over het kanaal, op 17 september 1944 door de Duitsers opgeblazen. Aannemer Lavrijssen had gauw al planken aangeleverd voor een droge oversteek naar Eindhoven
de vernielde brug over het kanaal, op 17 september 1944 door de Duitsers opgeblazen. Aannemer Lavrijssen had gauw al planken aangeleverd voor een droge oversteek naar Eindhoven Foto: ©Heemkundekring Son en Breugel

Vrijheid is een kostbaar bezit

Algemeen Herdenken

Son en Breugel - Twee jaar geleden heeft Henk Hutten, samen met de Heemkundekring, meegewerkt aan de speciale Bevrijdingskrant die DeMooiSonenBreugel heeft uitgegeven. Net als twee jaar geleden en vorig jaar blikt Henk terug naar de oorlog; dit jaar staat 17 september centraal in zijn verhaal. 

Geschreven door: Henk Hutten 

1944
Het is weer bijna 17 september. Een datum om meer dan één moment stil te staan bij die septemberdag in 1944, toen enkele duizenden Amerikanen vanuit de lucht op de Sonse heide gedropt werden. Het doel was de verovering van de brug en de doorgaande weg, de route tussen Eindhoven en Sint-Oedenrode. Vanuit België zou daarover een groot Engels leger optrekken naar het Noorden, richting Arnhem, dat binnen acht dagen zou worden bereikt. Dat was het doel, maar het plan, met als codenaam ‘Market Garden’, was te optimistisch. We kennen allemaal wel de ‘Slag om Arnhem’ en ‘Een brug te ver’, maar ook in Son ging het al fout op die zondagmiddag van 17 september: voor de neus van de Amerikanen werd de brug opgeblazen. De bevrijding van Eindhoven door ‘onze’ Amerikanen liep een dag vertraging op. Vandaar dat Eindhoven 18 september zijn bevrijding herdenkt. Son en Breugel doet dat op 17 september. Voor het laatst en uitbundig twee jaar geleden.

1945
Uitbundig was het ook in september 1945, met een grote optocht van allerlei voertuigen, van kinderwagens tot hooikarren en zelfs een omgebouwde tank. Alle wijken deden mee en als afsluiting was er een prijsuitreiking en een groot volksfeest. De oorlog was immers voorbij, in mei had Duitsland zich overgegeven, en iedereen ging aan de slag om terug te keren naar het ‘oude normaal’, het leven van vroeger, vóór 1940. Maar de werkelijkheid was hard. In het najaar van 1945 was er honger en kou. Aanvoer van grondstoffen over de weg stagneerde, het Wilhelminakanaal lag er nog troosteloos bij, geld was er niet of nauwelijks, veel boerderijen nog verwoest, veel daklozen ook in het dorp. Dus het was geen pretje. De winter van dat jaar was ook nog streng, er zaten nog veel evacués uit de Peel, her en der ondergebracht.

1946
Pas in februari 1946 kwam het bericht dat gemeentesecretaris Henk Veeneman (in januari 1944 ook als waarnemend burgemeester aangesteld), al bijna een jaar daarvoor, in april 1945, was omgekomen in het concentratiekamp Mauthausen. Dat bericht sloeg in als een bom. Het hele dorp rouwde. Met zo’n bericht ga je niet feesten. Aan de slag wilde iedereen. Opbouwen van wat verloren ging. Een nieuwe Raad werd democratisch gekozen, elf mannen, oude bekenden. Was het daarom dat er in september 1946 geen groot feest werd gevierd? Wel een sobere plechtigheid op het oorlogskerkhof Wolfswinkel op 17 september. De dag erna werd de nieuwe burgemeester Steinweg met muziek ingehuldigd, een jonge jurist uit Nijmegen, waar zijn vader burgemeester was geweest tijdens de oorlog. Vrijheid is een kostbaar bezit, zei hij. Dat zeggen we al 77 jaar en juist nu van harte en met overtuiging.

Wethouder Van Maasakkers hangt op 18 september 1946 in het Oude Raadhuis de ambtsketting om bij de nieuwe burgemeester Steinweg