Column Luc: Beschaving
Column Column Column Column Lucky LucSon en Breugel - In een ver verleden vroeg een student aan de beroemde antropologe Margaret Mead wat volgens haar het eerste teken van beschaving was. De student verwachtte dat Mead het zou hebben over gereedschappen. Het antwoord was iets anders: dat als iemand een been brak, deze man of vrouw verzorgd werd, zodat het been kon helen. Een dier dat een been brak, was ten dode opgeschreven. Het kon niet meer ontkomen aan gevaar, het kon niet naar een rivier of plas water om te drinken, het kon niet naar voedsel zoeken. Zonder hulp krijgt een gebroken been niet de gelegenheid te helen. Als een been de kans gekregen heeft om te helen, betekent dat iemand de tijd en moeite genomen heeft om de wond te verzorgen, de gewonde in veiligheid te brengen en te verzorgen tot de gewonde weer op de been was. Hulpverlenen in moeilijke omstandigheden, daar begint de beschaving.
Een mooie gedachte, al klopt het niet helemaal. Sommige diersoorten zoals mieren verzorgen ook gewonde soortgenoten, die zonder hun hulp het niet zouden overleven. Al schijnen dit wel de uitzonderingen te zijn. Als het gaat om het gebruik van gereedschap, zijn er ook talloze voorbeelden van dieren die hulpmiddelen gebruiken om voedsel te vergaren. Om nog maar niet te spreken over soorten die ook intelligent zijn, zoals dolfijnen of octopussen. Het is een essentiële vraag voor ons mensen: wat bepaald of we beschaafd zijn?
Eet met mes en vork, niet smakken tijdens het eten, en met twee woorden spreken, dat is in een notendop de beschaving die mijn moeder me probeerde bij te brengen. Dat is slechts uiterlijk vertoon, dat is het ook niet. Een blik op de actualiteit brengt ons evenmin dichter bij het antwoord. Oorlog, honger, ziekte, vluchtelingenstromen, het is niet alleen op dit moment actueel, als u deze column over tien jaar zou lezen, of nog later, is het nog steeds actueel. Vrees ik, met grote vreze. Of er genoeg handen zijn om al deze wonden te verzorgen, zodat in elk geval sommige slachtoffers het geweld overleven, weet ik niet. Ik hoop het, van ganser harte.
Uiteindelijk had Margaret Mead het toch bij het juiste eind. Cultuur, het vervaardigen of gebruiken van gereedschap, dat is niet wat ons beschaafd maakt. Ook al onderscheiden we ons er niet mee van de dieren, het tonen van medemenselijkheid, dat is echt een teken van beschaving.
