Omgekeerde afvalinzameling Son en Breugel: verrassende effecten
Onder internationale druk en het groeiend besef dat de CO2-reductie verder moet worden doorgevoerd, hebben 20 Nederlandse gemeentes in mei 2012 een Afvalmanifest ondertekend. De doelstelling hiervan, reductie van het restafval tot 5% van het totaal in 2020, wordt door iedere deelnemende gemeente anders ingevuld.
De gemeente Son en Breugel heeft dit gedaan met een compleet ander inzamelsysteem, dat kort samen te vatten is als "omgekeerd afvalinzamelen". Het proefproject "'t Zand, Afvalloos!" draaide in de wijk 't Zand en trok al snel nationaal én internationaal belangstelling.
Waar andere gemeentes in grote lijnen herbruikbare afvalproducten weg laten brengen en zelf restafval ophalen, gebeurde in het proefproject precies het omgekeerde: restafval wegbrengen, herbruikbare afvalproducten ophalen. Op zich is dit niet nieuw in Nederland, maar dat de ondergrondse containers ook kunnen wegen is dat wel.
Achter de schermen
De MooiSonenBreugelKrant nam een kijkje achter de schermen, waar dit systeem werd bedacht. Arjen Obbema van de gemeente Son en Breugel, projectleider materiaaltransitie, vertelt: "Iedere gemeente heeft een grote beleidsvrijheid in de manier waarop ze de reductie van restafval aanpakken. De landelijke richtlijn is 25%, dus de doelstelling van maximaal 5% in 2020 lijkt erg ambitieus. Maar wij willen méér duurzaamheid, waarbij het serviceniveau voor de burgers verbeterd en er mogelijkheden komen om werkgelegenheid voor mensen met een afstand op de arbeidsmarkt te creëren . En de resultaten van het proefproject in 't Zand zijn zó positief dat we hard op weg zijn om de doelstelling te halen."
Hoe?
"Om een van de vier ondergrondse afvalcontainers voor restafval te kunnen gebruiken heeft ieder huishouden in 't Zand een pasje gekregen. Daarmee registreert het systeem per huishouden het aantal keren dat het pasje gebruikt wordt, wanneer, en het aantal kilo's. Daardoor kunnen we nauwkeurig analyseren op welke huishoudens we ons moeten richten om de afvalscheiding te laten verbeteren. Onze doelstelling is om mensen bewust te maken van hun afvalgedrag en waarom het belangrijk is om afval goed te scheiden. Daarnaast is het voor ieder huishouden natuurlijk prettig om zelf te kunnen bepalen wanneer je je afval wegbrengt. We zien nu al dat veel mensen kleine afvalzakjes wegbrengen, de gemiddelde lediging is maar 3 kg per week. Dat zijn drie pakken melk en als je dan een keer een feestje hebt, is dat ook geen probleem meer, vooral als je ziet dat je daarmee direct geld bespaart. Uiteindelijk leidt dat ook nog eens tot een iets lagere afvalstoffenheffing. Het is dus een win-winsituatie, voor iedereen."
Nadelen?
De seniorenraad heeft inmiddels een aantal kritische opmerkingen en vragen aan de gemeente gericht, senioren zouden zwaar belast worden en ze twijfelen aan het effect. "Ik ben blij met het advies, en draagvlak is ontzettend belangrijk. Natuurlijk staat niet iedereen meteen te juichen als hij zijn restafval zelf moet wegbrengen. Bij een dergelijke verandering is er vaak koudwatervrees. In de praktijk hebben we in 't Zand alle problemen opgelost. Bij heel veel senioren en appartementen -complexen staan al ondergrondse containers, die mensen zijn juist heel blij met de containers want dan hoeven ze de zware 140 / 240 liter containers niet meer aan de straat te zetten.
En het effect is ook al bewezen. Toen we begonnen leverde 't Zand nog 170 kilo restafval, na de start zaten we al meteen op 106 kilo, nu zitten we al onder de 63. Inmiddels hoeft in de rest van Son en Breugel de restcontainer nog maar eens in de vier weken worden geleegd, eerst was dat eens per twee weken. Het PMD (plastic, metaal en drankkartons) steeg op diezelfde meetmomenten van 25 naar 33 en inmiddels al 35 kilo.
Ook de milieustraat wordt anders ingericht. 's Avonds kan recyclebaar afval daar gratis worden afgeleverd. Vooraan in de milieustraat zit de kringloopwinkel, wat tevens een social returnproject is. Daarnaast komen de mensen van het HOIhuis – vaak hoger opgeleid -gebruikte materialen halen die weer gebruikt worden voor hun projecten voor de non-profit organisaties.
Invoering
"Wij willen het systeem met ingang van 1 januari 2017 invoeren in heel Son en Breugel.
In de tussentijd is en wordt op meerdere manieren gewerkt aan het proces van bewustwording. Bij basisschool 'De Ruimte' draait een pilot om de jeugd bewuster te laten nadenken over afval, zoals bezoek aan de milieustraat. De gemeente kan daar ook wat in betekenen. Ook hebben we campagne gevoerd met pamfletten, folders, bilboards en borden op de inzamelvoertuigen 'Samen in dezelfde zak' en zijn prikkelende slogans bedacht als 'Scheiden? Ja, ik wil!' en 'Sexy setje wordt proper Jetje'. Maar dit jaar moet er nog meer worden bedacht en besloten. Gaan we het stap voor stap invoeren of ineens? Waar komen de verzamelpunten? In hoeverre kunnen we maatwerk leveren in bijzondere situaties? Hoe betrekken we de burgers?"
Last but not least
Als het allemaal lukt, wat dan? "De resultaten zijn niet onopgemerkt gebleven. Wij zijn een van de tien gemeentes die subsidie hebben gekregen voor ons afvalproject. Binnen de MRE (voorheen SRE, red.), de regio, en ook in het buitenland wordt naar ons gekeken. Het verhaal begint nu een andere kant op te gaan. Son en Breugel zou hiermee wel eens een landelijke pilot kunnen worden. Het bedrijfsleven toon interesse en onze samenwerkingspartners zijn positief verrast door de spin-off (het effect, red.). Die spin-off naar buiten wordt belangrijk.
Wij zijn een ideale proeftuin om nieuwe ideeën uit te proberen waarbij de burgers, overheid en bedrijfsleven samenwerken om gezamenlijk iets door te ontwikkelen, een doelstelling te verwezenlijken, maar ook om individuele doelen te bereiken.
Wat de burgers niet zien is dat de aanpak in Son en Breugel ook effect heeft op de bedrijven waarmee wordt samengewerkt. De campagne Scheiden, zo doe je dat! heeft de gemeente samen ontworpen met de Studio 2010 met als doelstelling om onze burgers goed te informeren over de veranderingen. Dat de PMD poppetjes al bij meer de 20 gemeenten gebruikt worden en landelijk is gewaardeerd met een Award voor beste afvalcampagne is voor ons leuk, maar heeft Studio 2010 letterlijk een nieuwe markt gegeven.
De samenwerking met het inzamelbedrijf Baetsen geeft de gemeente de mogelijkheid om samen de veranderingen vorm te geven, waarbij beiden partijen investeren in tijd en energie. De in Son en Breugel ontwikkelde aanpak geeft Baetsen een voorsprong bij aanbestedingen bij gemeenten, maar opent ook deuren bij het bedrijfsleven. Zo mag Baetsen inmiddels ook bij ASML en de Grote Beek zorgen dat het afval vooraf goed gescheiden kan worden in de bedrijfsvoering.
Ook voor Kliko, de leverancier van de 'wegende' ondergrondse containers is het interessant om samen te werken met de gemeente Son en Breugel. Zij kunnen, via de gemeente, laten zien wat het systeem kan en dat leidt meteen tot meer informatieaanvragen van zowel gemeenten als bedrijven. Voor de gemeente is het interessant want nu kan bijvoorbeeld gezien worden dat bijna 50 % van de inwoners in 't Zand de afvaldoelstelling van 5 % restafval gewoon al haalt. Inmiddels wordt ook de gemeente gevraagd om mee te doen aan landelijke afvalpilots en wordt gevraagd om hun ervaringen landelijk te delen met andere gemeenten.
De gemeente werkt echt als samenwerkingspartner waarbij alle partijen profiteren. De burgers in een hoog serviceniveau en lage afvalstoffenheffing, de gemeente laat zien dat doelstellingen wel degelijk behaald kunnen worden met lagere kosten (en met zelfs werkgelegenheid) en de bedrijven kunnen zich onderscheiden van hun concurrenten."
