Bericht uit de luchtvaart
De luchtvaart is prominent in het nieuws. Nieuwsmedia hebben bijna dagelijks berichtgeving over dit onderwerp.
Wij wonen in een dorp dat veel met vliegverkeer te maken heeft en daarom heb ik, na 34 jaar bij Defensie wereldwijd te hebben gevlogen, het idee opgevat om voor MooiSonenBreugel een aantal artikelen te gaan schrijven over de luchtvaart. Gewoon ter informatie en bevordering van begrip, want sommige berichten zijn onjuist of roepen juist vragen op. Eén zin zal bij elk artikel terugkeren: "Weet u wat? Laten we het allemaal niet te ingewikkeld maken". Dat betekent niet dat ik uw verstandelijk vermogen in twijfel trek, maar dat ik het artikel niet te lang en te technisch wil maken.
Automatisering
Als vliegtuigen iets ten noorden van de Gentiaan de standaard nadering naar Eindhoven Airport vliegen, dan gebeurt dat voornamelijk op de automatische piloot. Dat kan worden opgevat als vliegen "zonder er veel bij na te denken", of als "gemakzuchtig", maar daar gaan we gemakshalve maar niet vanuit. Toch is de automatische piloot ervoor bedoeld om werk uit handen te nemen; om routinematige zaken te laten uitvoeren, in plaats van zelf te doen.
De hedendaagse professionele luchtvaart zweert bij de automatische piloot. Sterker nog, ze hebben er twee "aan boord". Eentje als reserve, mocht de werkende gaan disfunctioneren. Maar elk voordeel heb zijn nadeel zoals blijkt uit de crashes van Turkish Airlines (Schiphol) in 2009, en van AirAsia (Java Zee) in 2014. In beide gevallen speelde automatisering een cruciale rol. In negatief opzicht wel te verstaan. Bij Turkish Airlines zorgde een defecte hoogtemeter ervoor dat op 700 meter hoogte het automatische landingssysteem het motorvermogen minimaliseerde. Bij AirAsia zorgde een combinatie van slecht weer en een probleem met de boordcomputer ervoor dat de bemanning de controle over het vliegtuig verloor.
Vliegen is heel eenvoudig: het stuur naar je toe en dan worden de huisjes klein. Het stuur van je af en de huisjes worden steeds sneller steeds groter. En de bochten? Net als in de auto. Gemakkelijke handelingen die ook kunnen worden uitgevoerd door een automatische piloot die van inputs wordt voorzien door jawel, echte piloten, of die van informatie wordt voorzien door voorgeprogrammeerde boordcomputers. Autopilots nemen het werk uit handen van piloten zodat die tijd over hebben om, eh ja, om wat eigenlijk? Om er zo cool mogelijk uit te zien voor de stewardessen/stewards en de passagiers? Of om als gevolg van de zoveelste alimentatie de persoonlijke financiële planning ter herzien? Weet u wat? Laten we het niet te ingewikkeld maken. Automatisering vermindert de werklast. Alleen, als automatiseringssystemen gaan falen, zou men veilig moeten kunnen terugvallen op handmatig vliegen. En die overgang blijkt dan toch lastig.
Piloten, worden in eerste instantie opgeleid op kleinere toestellen en leren daar het kleine "handwerk". Dat is gecontroleerd starten, met voorbedachte rade de huisjes groot en klein laten worden en met de wielen zo zachtjes mogelijk het asfalt toucheren. Basic skills, worden dat genoemd, en hoe slechter de (weers)omstandigheden, hoe moeilijker het allemaal wordt. Later wordt men steeds meer system operator: het op een zo efficiënt en veilige manier managen van alle vliegtuigsystemen in een potentieel vijandige omgeving. Handmatig vliegen wordt hiermee steeds verder naar de achtergrond verdrongen omdat het "toch nooit meer voorkomt". Jaha, dank je de koekoek. Totdat de automatisering faalt en de bemanning opeens moet terugvallen op basic skills. En dan kan het mis gaan omdat basic flying geen prioriteit meer heeft in de huidige geautomatiseerde omgeving. Falende automatisering, slecht weer, nachtelijke uren, veel radioverkeer, communicatie met de cabine, wellicht nog een ander technisch probleem en dan ook nog het vliegtuig moeten vliegen als een Cesna-152, kan een grote uitdaging vormen. Dan moet kunnen worden teruggevallen op les 1 van vliegen: maintain aircraft control. Maar soms is dat heel lang geleden.
Automatisering draagt bij aan een hogere veiligheid in de luchtvaart. Alleen gaan er naar aanleiding van recente ongevallen steeds meer stemmen op om meer aandacht te besteden aan het ouderwetse, handmatig vliegen. Automatisering is mooi, de automatische piloot geweldig en de echte piloot een (half)god, maar de laatste moet in staat worden geacht dat imago te bevestigen door echt te kunnen vliegen. En dat kan nooit op de "automatische piloot". Je moet er wel over blijven nadenken.
En gemakzucht is eh, te gemakzuchtig.
Marco Pulles
