Boek in de schijnwerper
Wat betekent het allemaal?
Simpele vragen en hun antwoorden in de maand van de filosofie
Toen ik nog voor de klas stond en lessen filosofie gaf, begon ik de eerste les filosofie elk jaar op precies dezelfde manier. Als de leerlingen hun tassen hadden neergezet, hun dikke filosofie-lesboek op tafel hadden liggen en de pennen in de aanslag lagen, vroeg ik aan iemand die vooraan zat: "Wie ben jij?"
Leerlingen verwachten van hun eerste filosofieles van alles: van vaag geklets over niets, tot deelgenoot worden van de geheimen van het leven. En alles wat zich daar tussen bevindt. Maar deze eenvoudige vraag hadden ze al honderd keer gehoord. De les was duidelijk nog niet begonnen, want dit was duidelijk nog geen filosofie. Het antwoord was immers even eenvoudig als de vraag. De leerling antwoordde uiteraard met het geven van zijn of haar naam. Zoals vrijwel iedereen in een dergelijke situatie zal doen. Maar dat was niet mijn vraag en ik zei: "Ik vroeg niet: Hoe heet je. Ik vroeg: Wie ben je?"
Ik wilde niet een leerling voor schut zetten. Het ging mijn niet om die leerling. Mijn bedoeling was om aan de klas duidelijk te maken dat hoewel de antwoorden van de filosofie soms zeer ingewikkeld lijken, de vragen vaak buitengewoon eenvoudig kunnen zijn
Maar niet elk filosofische probleem is zo simpel toch? Vragen over goed en kwaad (ethiek), de kwestie van de vrije wil, de betekenis van het leven of de dood (metafysica), vragen over de mogelijkheid van kennis (epistemologie) zijn toch veel te groot en veel te ingewikkeld?
Thomas Nagel maakt in zijn boek Wat betekent het allemaal? duidelijk dat dat wel zo is. Hij maakt duidelijk dat elk grote filosofisch probleem in de kern een heel simpele vraag is. En niet zomaar een vraag, Thomas Nagel maakt duidelijk dat het vragen zijn, die elk van ons raken en aangaan. Elke filosofische vraag is een vraag over ons. Over wie, of wat of hoe we zijn.
Wat betekent het allemaal is een inleiding in de filosofie. Maar er wordt niet één beroemde filosoof genoemd of besproken. Geen enkel filosofisch werk hoef je gelezen te hebben, er worden geen suggesties voor verder leeswerk gedaan, en er staat geen enkele voetnoot in het hele boekje.
In negen hoofstukjes, in krap honderd pagina's, breekt Thomas Nagel negen filosofische hoofdvragen af tot hun kale kern. Hij toont waarom het zinvolle vragen zijn, waarom ze ons allemaal aangaan (omdat iedereen ze weleens gesteld heeft). Daarna geeft hij een aanzet tot een voorlopig antwoord.
Als je mee wilt kunnen praten over de filosofie, is dit het enige boekje dat je hoeft te lezen. Alles waar de filosofie zich de afgelopen paar duizend jaar over gebogen heeft, wordt behandeld op toegankelijke, maar loepzuivere wijze.
Maar ook als je nu weleens wilt weten wat al dat filosofische gedoe nu precies behelst, maar je wil niet het verzameld werk van Plato, Aristoteles en consorten doorploegen: koop dit boekje! En wellicht ga je dan alsnog het verzamelde werk van Plato kopen.
