Een persoonlijk verhaal
Onze Bevrijding 17 september 1944
De landingen in Son waren een onderdeel van een groot geheel, de Operatie Market Garden. In enkele dagen tijd werden meer dan 30.000 man afgeworpen in onze buurt maar ook bij Nijmegen en Arnhem. De bedoeling was een doorbraak te forceren om zo Duitsland van uit Oost-Nederland aan te vallen. Deze operatie is, zoals bekend, mislukt.
In dit verhaal zal ik me beperken tot wat er zich in onze omgeving heeft afgespeeld. Het landingsterrein in Son was ongeveer 10 bij 5 km. Wij zijn bevrijd door de 101ste Amerikaanse Airborne Divisie; op zondag 17 september en maandag 18 september landden hier per parachute en zweefvliegtuigen meer dan 7000 man. Hun opdracht was de bruggen langs de route van Eindhoven, Son en Veghel te veroveren en deze corridor te verdedigen tegen vijandelijke troepen.
Voetbrug
Toen de eerste parachutisten bij de brug in Son aankwamen, werd deze door de Duitsers opgeblazen. Kapitein Laprade zwom met zijn radioman als eerste het kanaal over. Met behulp van tonnen en planken werd een soort voetbrug gemaakt om de overkant te bereiken. Een van de inwoners probeerde een gesprekje met een soldaat te beginnen toen die tegen hem zei: spreek maar Nederlands. Het was luitenant Bothe, één van de zes commando's die met de 101ste Divisie was gesprongen om de verbinding te vormen met de bevolking.
Hospitaal
Terwijl de medische staf bezig was om op het landingsterrein een grote tent op te zetten om de eerste gewonden op te vangen, ontdekte men dat er in het dorp een hospitaal aanwezig was, het Noord Brabants Sanatorium. Vanwege de oorlogsdreiging waren de meeste patiënten al geëvacueerd en waren alleen nog een twintigtal broeders Alexianen aanwezig die tijdens de operaties allerlei hand en spandiensten hebben verricht. Er werden vijf operatiekamers ingericht waar een team van twintig chirurgen dag en nacht in ploegendienst doorwerkten om alle gewonden die werden binnengebracht te behandelen.
Zwaargewond
Daar bracht Sergeant Dohun zijn zwaargewonde commandant binnen en omdat alle dokters bezig waren, bedreigde hij een van hen met zijn revolver om Kapitein Legrand Johnson met voorrang te behandelen. Daardoor heeft hij deze de oorlog overleefd. Wel moest de sergeant naderhand voor de krijgsraad verschijnen.
Krijgsgevangenen
Toen de divisie werd overgeplaatst naar de Betuwe is hun hospitaal samengevoegd met dat van de 82e Airborne divisie in de Nebo, (het voormalig klein seminarie van de Paters Redemptoristen in Nijmegen), dat tijdens de oorlog al gebruikt werd door de Duitsers als Lazaret. Nadat de Amerikaanse Divisies werden ingezet bij Bastogne is hun hospitaaltent door de Duitsers overvallen en zijn de staf en de lopende patiënten als krijgsgevangenen meegenomen en in Duitsland in een lazaret tewerkgesteld.
Monument To the Dutch
Tijdens het verblijf van de divisie in deze streken heeft de commandant Maxwell Taylor zijn hoofdkwartier gehad in Henkenshage. Langs de corridor in Sint-Oedenrode staat een monument 'To the Dutch'. Het geld is hiervoor door de veteranen bijeengebracht om hun dank te tonen aan de bevolking voor de hulp die zij ondervonden bij de landingen, maar ook voor de wijze waarop de corridor gemeenten hen hebben ontvangen bij de vele herdenkingen nadien.
Tijdelijke militaire begraafplaats op Wolfswinkel
Bijna 400 gesneuvelde parachutisten hebben op de tijdelijke militaire begraafplaats op Wolfswinkel begraven gelegen, de eerste al op 19 september. Duitse krijgsgevangen moesten de graven delven. Veel bewoners uit de omgeving hebben al die jaren bloemen gelegd op de graven. Na de oorlog zijn de lijken opgegraven en herbegraven in Amerika of op het kerkhof in Margraten.
Vliegveld Sonniuswijk
Ook is er een klein vliegveld geweest in de Sonniuswijk. Veel zweefvliegtuigen waren zwaar beschadigd tijdens de landing. Een gedeelte dat minder schade had opgelopen, is nog gerepareerd evenals die zijn neergekomen bij Overasselt (van de 82e Amerikaanse Airborne Divisie). In totaal zijn er 281 gerepareerd en overgevlogen naar een vliegveld bij Valenciennes en nadien nog gebruikt bij de Operatie varsity in Duitsland. Het 501e Regiment is gedropt bij Veghel om daar de bruggen te veroveren. Omdat een vliegtuig waarin de Pathfinders zaten (de mannen die de landingsplaatsen moesten markeren) bij Retie was neergeschoten, zijn enkele vliegtuigen doorgevlogen en zijn een aantal parachutisten neergekomen bij het kasteel van Heeswijk. Onder hen was aalmoezenier Sampson die in de Slotgracht terecht is gekomen.
Black Friday
Op vrijdag 22 september deden de Duitsers een poging de corridor bij Veghel door te snijden. Daar is zwaar gevochten en op een dag sneuvelden 92 parachutisten. Veel gewonden zijn in het ziekenhuis en moederhuis door de zusters Franciscanessen behandeld. Die dag werd dan ook wel Black Friday genoemd.
Molen en kerk
Ook bij Eerde is zwaar gevochten in de zandduinen en tijdens de gevechten zijn zowel de molen als de kerk zwaar beschadigd. De commandant had zijn Hoofdkwartier gevestigd in het huis van dokter Kersemakers onder de codenaam 'Klondike'. Op 24 september hebben de Duitsers opnieuw geprobeerd de corridor af te snijden bij de Coevering waarbij de molen gesneuveld is.
Joe Mann
Ook bij Best is hevig gevochten door de parachutisten, omdat men dacht daar een alternatief te vinden voor de brug bij Son. Maar er bevond zich een sterke groep Duitsers die felle weerstand bood. Ook daar zijn vele doden en gewonden gevallen. De bekendste zijn wel kolonel Cole en Joe Mann. Cole was de commandant die bij Carentan het eerste bajonetten gevecht had aangevoerd tegen een mitrailleurpost van de Duitsers. Beiden hebben postuum de Congressional Medal of Honor gekregen.
Herdenkingen
In de corridor gemeenten zullen rond 17 september veel festiviteiten plaats vinden waarbij zij die hun leven gaven, voor onze vrijheid, worden herdacht.
Jan Vrenssen
Vereniging van Airborne Vrienden