Foto:
Bestuur en leden van fanfare Sint Cecilia in 1902. V.l.n.r.: notaris G.F. van de Westelaken, gemeentesecretaris Dijkhoff en burgemeester Petrus van Grinsven. (70743)
Foto: Bestuur en leden van fanfare Sint Cecilia in 1902. V.l.n.r.: notaris G.F. van de Westelaken, gemeentesecretaris Dijkhoff en burgemeester Petrus van Grinsven. (70743) Foto: ©heemkunde Son en Breugel

De Commissaris der Koningin over Son en Breugel (2)

Algemeen Heemkunde

Tussen 1894 en 1928 was Mr. A.E.J. baron Van Voorst tot Voorst Commissaris der Koningin (CdK) in Noord-Brabant. Een van zijn taken was het regelmatig bezoeken van alle gemeenten in de provincie. Van die werkbezoeken hield hij nauwkeurig verslag bij. Op de website van het Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC) kan men alle verslagen lezen. Met toestemming van het BHIC heb ik de verslagen over de zeven bezoeken aan Son en Breugel letterlijk overgenomen en waar mogelijk voorzien van opmerkingen (deze staan tussen rechte haken). Nu volgt het verslag van het bezoek op 8 mei 1903.

Den 8 Mei 1903 kwam ik weer in de gemeente; ik reed er vanuit Eindhoven heen; bezocht daarna St. Oedenrode, en keerde ’s avonds via Schijndel naar Den Bosch terug. B. en W. klagen zeer, dat de boerenstand achteruitgaat; zelfs tegen hooge loonen kan men geen knechts en meiden krijgen; de jongens, die vroeger boerenknecht werden, gaan nu werken op de steenfabriek te Acht van v. Glabbeek, of op die te Nijnsel van Gebrs Werner uit Veghel. De meisjes gaan buiten de gemeente dienen, vooral te Eindhoven; ze komen soms met een pakje tehuis; bevallen en gaan dan weer het dorp uit. Er zal jaarlijks 1 à 2 gedwongen huwelijken voorkomen, en 1 onwettige geboorte.

Bij raadsverkiezingen wordt er nogal eens gestemd; bepaald misbruik van drank werd er tot nu toe bij die gelegenheid niet gemaakt. Met het bestuur van Son heeft het sinds jaren gehakt; een zekere C. Ebben was daar eertijds secretaris en ontvanger; omstreeks 1868 (moet zijn: 9 september 1867) werd hij burgemeester; hij bedankte toen als secretaris en ontvanger; van 1868 tot 1874 (= 9-9-1867 tot 9-11-1873) had hij een pr (paar?) menschen als secretaris, maar deed zelf het werk; omstreeks 1874 (= 9-11-1873) werd hij niet herbenoemd als burgemeester; de gemeenteraad benoemde hem toen direct tot secretaris, en dat bleef hij tot zijn dood, in 1900.

Doordat hij den gemeenteraad op zijn hand had en secretaris was, maakte hij het de opvolgende burgemeester moeielijk; vooreerst Jhr Van Grotenhuis, die kon het niet langer dan anderhalf jaar (moet zijn: minder dan een jaar) uithouden; daarna Van de Ven, geboortig van Son en bij zijne benoeming wonende te Woensel; en ten slotte den tegenwoordigen burgemeester Van Grinsven. Ebben was een rare vent; hij kon mooi met de boeren praten, en vandaar, dat ze hem steunden, vooral ook, omdat hij behalve zijne wedde heel geen inkomen had. Maar voor zijn werk had hij geen hart; hij werkte soms een dag, maar voerde dan soms een heele week weer niets uit; men meende, dat hij in 1874 [= 1873] was afgezet, omdat het administratieve werk uit Son nooit in orde was.

Toen Ebben in 1900 stierf, kwam er eene groote ruzie over de benoeming van zijn opvolger; eene partij wilde een jongen man uit Breugel, die niets van de administratie kende; de andere partij, met den burgemeester, wilde een gediplomeerd secretaris, nl. Dijkhof (= N. Dijkhoff), een zoon van een onderwijzer uit Lith, naar ik meen een broer van den notaris uit Helmond en van den daar weggejaagden gemeentesecretaris.

De partij van den burgemeester won het; Dijkhof (= Dijkhoff) werd benoemd met ééne stem meerderheid. Hij zit veel op de secretarie en schijnt zich nogal moeite te geven; het administratieve werk was veel beter in orde dan in 1898; maar hij valt niet in den smaak van de menschen; hij gaf mij althans te verstaan, dat hij het gevoel had van op een schopstoel te zitten, en te vreezen, dat hij vandaag of morgen bij een niet gemotiveerd raadsbesluit zijn ontslag als secretaris zou tehuis krijgen.

Dijkhof (= Dijkhoff) maakt een vieze indruk, alsof hij niet gewasschen is; de boeken enz op de secretarie waren onbegrijpelijk erg vuil; op de planken van de boekenkast lag – zonder overdrijving – misschien een halve centimeter stof. Ik maakte hem daarover geen verwijt, omdat zijn positie al zoo precair is, en ik die niet wilde verzwakken; maar hij had het dubbel en dwars verdiend! De ontvanger gaf mij den indruk van niet wel bij het hoofd te zijn.

De leden van den raad wonen nogal goed over de heele gemeente verspreid: in de kom wonen de burgemeester Van Grinsven en M. van de Ven; in Breugel wonen J. Verstappen en Th. Van de Laer (= Laar); W. v. Vroonhoven woont te Bokt; de wethouder v.d. Sande woont te Driehoek; en de wethouder A. van de Ven op den Heuvel.

Er zullen 500 menschen tot de parochie Breugel, en 1.000 tot de parochie Son behooren. In Son is nog altijd diezelfde oude pastoor (= A.J. Dobbelsteen), thans 86 jaren oud. Protestanten of Jooden wonen er in de gemeente niet. Schoolverzuim komt weinig voor; er werd één verbaal op gemaakt, waarop ontslag van rechtsvervolging volgde. De schoolcommissie behoeft niet dikwijls te vergaderen; van tijd tot tijd moet ze aan de ouders van kinderen eene waarschuwing zenden.

Schoolhoofd De Krom is een lamme lastige vent; niet alleen volgens B. en W., maar ook volgens nots (= notaris) v.d. Westelaken, die een praatje kwam maken. De gemeente heeft veel eigendommen, ruim 1.000 H.A., nl de Sonsche heide en de Esper heide; aan ontginning doet de gemeente niet veel; in de laatste drie jaren 8 H.A. aangelegd tot dennenbosch.

Armendoctor is Dr. Roupp (= Raupp) uit Nuenen; hij wordt betaald op declaratie, en heeft geen vast salaris. De vroedvrouw uit St. Oedenrode verleent meestal de verloskundige hulp. De politie is thans goed, sinds de veldwachter (= P.L. Everaers) door mij in 1902 werd ontslagen; het is nu ’s avonds rustig in Son; baldadigheden komen niet meer voor; het politieuur in de herbergen wordt nu gehandhaafd. Herhalingsonderwijs wordt gegeven aan één jongen in Son.
Stuur uw reacties naar Frans Wilbrink (e-mail: secretaris@hkksonenbreugel.nl) of bel naar 0499-473049.