Wat zijn de gemeenteraadsverkiezingen eigenlijk?

Son en Breugel - Eenmaal in de vier jaar vinden er verkiezingen voor de gemeenteraad plaats, dit jaar op 14, 15 en 16 maart. Inwoners van achttien jaar en ouder mogen hun stem uitbrengen op een van de acht partijen en kiezen daarmee een nieuwe gemeenteraad. De kandidaten met de meeste stemmen zullen in de gemeenteraad plaatsnemen. Maar wat is een gemeenteraad eigenlijk en hoe zit de gemeentelijke politiek in elkaar?

Redacteur:Emmy Grit
Fotograaf: Wil Feijen

De gemeenteraad is de gekozen volksvertegenwoordiging op lokaal niveau. Het is het hoogste orgaan binnen de gemeente, met als kerntaak het controleren van het college van burgemeester en wethouders; de burgemeester is de voorzitter van die raad. Bij wet is geregeld dat er altijd een oneven aantal raadszetels bij de gemeenteraadsverkiezingen te verdelen is, afhankelijk van het aantal inwoners, dat geldt ook voor het aantal te benoemen wethouders.

Wethouder
Een wethouder is te vergelijken met een minister in de landelijke politiek, alleen dan lokaal en met meerdere portefeuilles. De gemeenteraad bepaalt op basis van de verkiezingsuitslag wie de wethouders worden, van welke partij en welke portefeuilles de wethouder krijgt. Samen met de burgemeester vormen de wethouders het college van burgemeester en wethouders (B&W); dit is het dagelijks bestuur van de gemeente. De overheid delegeert steeds meer taken naar de gemeente, dus een sterke lokale overheid wordt steeds belangrijker. De provincie ziet daarom nauwlettend toe op de slagkracht van het college van B&W in het besturen van de gemeente.

Coalitie versus oppositie
Elke partij die meedoet aan de verkiezingen heeft ideeën over hoe alles moet in de gemeente; die ideeën vormen tezamen het verkiezingsprogramma van een partij. De partij die de meeste stemmen krijgt, gaat op zoek naar andere partijen waar zij de komende vier jaar mee willen samenwerken. Vaak zijn er overeenkomsten tussen de partijen, maar ook verschillen waardoor compromissen gesloten moeten worden om tot overeenstemming te komen. Deze partijen vormen samen de coalitie en maken een akkoord over de thema’s waarop men zich de komende jaren wil gaan richten en benoemen de wethouders. De overige partijen vormen de oppositie; zij staan als het ware tegenover de coalitiepartijen.

Lokale onderwerpen
De gemeente gaat over steeds meer zaken, zoals onder andere veiligheid op straat, groen in de buurt, ouderenzorg, armoedebeleid, inzamelen van afval, parkeerbeleid, duurzaamheid en onderwijs. De gemeente wordt steeds belangrijker in de besturing van de lokale situatie. Het opkomstpercentage bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen in 2018 was met 59,44 procent hoger dan dat van vier jaar daarvoor, waardoor het lijkt dat de interesse van de burgers in de gemeentelijke politiek toeneemt.

Lokaal en nationaal
In Son en Breugel is het aantal lokale partijen ten opzichte van vier jaar geleden met twee partijen uitgebreid, te weten Voor U! en Hart voor Son en Breugel. De stemmers kunnen dit jaar kiezen uit vier landelijke partijen (VVD, CDA, D66 en PvdA/GroenLinks) en vier lokale partijen (DorpsVisie, Dorpsbelang, Voor U! en Hart voor Son en Breugel). Het aantal raadszetels in verhouding tot het aantal inwoners van Son en Breugel is vastgesteld op 17.

Kengetallen gemeenteraadsverkiezingen 2014 - 2018
Kiesgerechtigden 12.643 13.139
Opkomst 56,9% 59,44%
Stemmen 7.195 7.743
Blanco/ongeldige stemmen 0,7% (48) 0,35% (27)
Raadszetels 17 17

Uitslag gemeenteraadsverkiezingen 2018
Partij Zetels Stemmen Percentage
DorpsVisie 6 2788 36,0%
VVD 3 1288 16,6%
CDA 3 1273 16,4%
Dorpsbelang 2 1105 14,3%
Pvda/GroenLinks 2 785 10,1%
D66 1 504 6,51%

Stijgers en dalers
Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 had DorpsVisie 5 zetels; vier jaar later zijn zij met 1 zetel gestegen naar 6. Ook het CDA kreeg 1 zetel erbij; zij gingen van 2 naar 3. De VVD (3 zetels) bleef, net als PvdA/GroenLinks (2 zetels), gelijk; geen winst, maar ook geen verlies. Verlies was er wel bij Dorpsbelang; zij gingen van 5 zetels naar 2. Nieuwkomer D66 kwam in 2018 met 1 zetel in de gemeenteraad.

Raadsperiode 2018 - 2022
DorpsVisie, CDA, PvdA/GroenLinks vormden met 11 zetels een meerderheid in de gemeenteraad, terwijl de oppositie met 6 zetels gevormd werd door VVD, D66 en Dorpsbelang. In juli 2020 stapten raadsleden Helga Helders en Marianne van der Putte-Verhoeven uit DorpsVisie en begonnen een eigen partij: Voor U!. Zij namen hun 2 raadszetels mee, waardoor de coalitie met 9 zetels was vertegenwoordigd in de gemeenteraad en de oppositie met 8. In november 2020 sloot Monique van Zwieten van D66 zich aan bij de coalitie, waardoor het aantal zetels met 1 steeg naar 10 en de oppositie zakte naar 7. Maar daar bleef het niet bij: ook het CDA leverde een raadszetel in omdat Peer Spooren uit het CDA stapte en de nieuwe partij Hart voor Son en Breugel oprichtte. De afgelopen maanden had de coalitie slechts 1 zetel meer dan de oppositie: 9 ten opzichte van 8. Met deze 9 zetels steunen de coalitiepartners het college van B&W.

Samenstelling 
Vanaf de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 tot en met de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 hebben de coalitiepartners zich voornamelijk gericht op zes belangrijke dossiers: de bestuurlijke toekomst van Son en Breugel, het centrumplan (met daarin het Dorpshuis), Breugel Bruist, het sociaal domein, duurzaamheid, en aanleg van LED-straatverlichting en sociale woningbouw. Na de gemeenteraadsverkiezingen in 2018 werden John Frenken (DorpsVisie), Jan Boersma (CDA) en Tom van den Nieuwenhuijzen (PvdA/GroenLinks) benoemd als wethouder. Laatstgenoemde keerde in januari 2019 de Son en Breugelse politiek de rug toe, waarna er op zoek werd gegaan naar een nieuwe kandidaat. De vrijgekomen wethouderspost werd verdeeld over twee wethouders; in mei 2019 werden Paul van Liempd (PvdA/GroenLinks) en Jos de Bruin (DorpsVisie) geïnstalleerd als nieuwe wethouders, Paul voor 32 uur per week en Jos voor 24 per week.

Thema’s gemeenteraadsverkiezingen 2022
In de afgelopen weken hebben de politieke partijen ieder op hun eigen manier campagne gevoerd. In deze verkiezingsspecial is een overzicht van de speerpunten van de acht partijen gepubliceerd. In één oogopslag zie je de overeenkomsten, maar ook de verschillen, waarop je jouw keuze kunt bepalen.

Ga stemmen, want als je niet stemt, laat je anderen bepalen wat er in jouw gemeente gebeurt. Dat wil je toch zeker niet!