Gevelsteen in het Oude Raadhuis Son en Breugel
Gevelsteen in het Oude Raadhuis Son en Breugel Foto: Bart Jansen

Bijzondere steen in het oude raadhuis

Algemeen Algemeen / Son & Breugel

Son en Breugel - In de loop der jaren zijn er vele duizenden aan voorbij gelopen. Waarschijnlijk hebben de meesten hem niet opgemerkt. Toch zit hij er al lang. Heel lang. Hij is geplaatst omstreeks 1880 in opdracht van Gedeputeerde Staten van de provincie Noord Brabant. Het is een peilmerksteen. De steen meet 33cm x 22cm.

In de bovenste helft zit een uitsparing van twee centimeter diepte met daar in de letters P.V. Die letters staan voor Peil Vlak. Op de bodem van die uitsparing konden landmeters hun baak, hun meetlat, zetten en vandaaruit waterpassingen doen: hoogtemetingen. De bodem van de uitsparing bevindt zich precies op de hoogte die in de steen staat gebeiteld: 16m51cm boven A.P. Dat wil zeggen 16m 51cm boven de gemiddelde vloedhoogte van het IJ in 1683/84.

Bij de andere peilmerkstenen van dit model is er bijna altijd een verband met een watermolen of plaats waar het rivierwater kon worden opgestuwd. Die relatie is voor de Sonse steen niet duidelijk. De watermolen was al 140 jaar geleden verdwenen. De relatie met de Dommel is er zeker. Bij de watermolens diende de steen om vandaaruit te controleren of de inrichting van de molen nog aan de voorschriften voldeed. Te hoog opstuwen van water zorgde voor veel overlast en schade bovenstrooms. De boeren konden hun gronden langs de oevers vanwege te veel water niet gebruiken.

Bij verbeteringen aan beken en rivieren werd zo'n steen soms ook gebruikt als referentiepunt. Behalve peilmerkstenen werden er nog allerlei andere tekens, bouten en spijkers, gebruikt om in de omgeving de hoogte te kunnen bepalen. Schuin beneden de steen zit een metalen pin in de muur geslagen. Zeer waarschijnlijk ook een verkenmerk, want dat is de verzamelterm waarmee al dit soort merken worden aangeduid.

Voor vragen en opmerkingen en aanvullingen met betrekking tot bovenstaand artikel kunt u contact opnemen met Bart Jansen: mijnbj@gmail.com