‘Van tegel naar egel’: successie
Duurzaam DuurzaamheidSon en Breugel - Voor het project Van tegel naar egel hebben twee klimaatburgemeesters de egel gekozen als ambassadeur. In een serie vertellen ze wat er nodig is in onze tuinen om de egel helpen.
De ideale egeltuin heeft kruidenrijk gras om voedsel in te vinden, struiken als schuilplaats, drinkwater en bomen voor bladval om een nest te maken. Hoe meer inheemse planten er staan, hoe meer beestjes hij heeft om te eten. Elke soort vegetatie heeft zijn eigen planten en dieren, zijn eigen biodiversiteit. Hoe je deze biodiversiteit in je tuin kan behouden, leggen we uit aan de hand van successie.
Akkerbloemen - Cruydthoeck
Successie is de ontwikkeling die de bodem - en daardoor ook de plantengroei - doormaakt. De successie begint bij onbegroeid zand. De eerste fase van successie zijn éénjarige planten, pioniersplanten, die we onkruiden noemen. Als die planten sterven en vergaan worden ze een eerste voedselrijk laagje van de bodem. Hierdoor krijgt het volgende jaar grasland met kruiden de kans om te groeien. Die meerjarige kruiden sterven in de winter bovengronds af en verrijken de bodem nog wat meer. Na ongeveer drie jaar grasland is de bodem zodanig rijk aan voeding dat er struiken kunnen gaan groeien; de ruigtefase begint. Nog vijf jaar later komen de eerste bomen en dan na minstens 50 jaar komt de climaxfase van bos. In Brabant is de climaxfase Europees eiken- en beukenbos. Door de toename van CO2 en stikstof is niet zeker of de climaxbomen nog steeds eiken en beuken zullen zijn, maar dat het bos wordt is wel zeker.
Al snel na het zaaien komen de eerste plantjes op en binnen twee maanden begint de bloei die doorgaat tot de nachtvorst
De successie van de bodem is zichtbaar in het bos. Als je de bovenste laag aarde wegschraapt, zie je daaronder lichtgekleurd zand; dat was de kale zandgrond waar de successie ooit begon. De donkere laag die je weggeschraapt hebt, is voedingsbodem die de bodembeestjes van de vergane planten en bladeren hebben gemaakt. Wat betekent successie nu voor onze tuinen? Van nature volgen de successiefasen elkaar altijd op, de voeding bouwt zich op en de vegetatie verandert. Wil je een stuk grond in een bepaalde fase houden dan moet je het beheren.
Als je bestrating weghaalt begint successie met de pioniersfase. Dat kan in je voordeel werken als je akkerbloemenmengsel zaait in plaats van onkruiden af te wachten. De laag gele grond mag niet dikker zijn dan twee cm, anders moet er eerst een laagje verwijderd worden. Al snel na het zaaien komen de eerste plantjes op en binnen twee maanden begint de bloei die doorgaat tot de nachtvorst. De pioniersfase duurt één jaar, dus het tweede jaar kun je een bloemenweidemengsel zaaien. Deze planten leven meestal wat langer, zoals de graslandfase ook langer duurt. Handiger is het om een mengsel van akker- en graslandbloemen te zaaien aangezien de graslandzaden pas kiemen als er bodemopbouw is. Na enkele jaren bloemenweide is de bodem voldoende opgebouwd om vaste planten te kunnen voeden.
Egel in de tuin - Alexas Fotos
Dit jaar kunnen de basisscholen in Son en Breugel meedoen met het NK-tegelwippen. De school met de meeste m² gewipte tegels wint zo’n zadenmengsel. Aafke heeft de duurzaamheidsprijs gewonnen en een deel daarvan is besteed aan biologische zaden. Die zijn goed voor enkele jaren bloemen op zonnige plekjes. Wil je de bloemenweide langer behouden dan moet je de zaden oogsten na de winter en de planten verwijderen anders wordt de bodem te rijk voor deze planten. Planten leggen CO2 vast, die vervolgens vastgelegd wordt in goede schimmels in de voedingsbodem, en hoe dikker de voedingsbodem, hoe meer CO2 er vastgelegd blijft.
De school met de meeste m² gewipte tegels wint zo’n zadenmengsel
Onze tuinborders passen meestal in de ruigtefase van successie en hebben dus een rijkere bodem nodig. Je kunt de successie in je tuin versnellen door een laagje van 5 cm compost met wat geprakte eierschalen (om het tekort aan mineralen te compenseren) boven op de grond te leggen. Zo verrijk je de bodem om meteen vaste planten te kunnen zetten. Het meest onderhoudsarm is om inheemse struiken te zetten met bodembedekkende planten ertussen zodat het dichtgroeit. De ruimte tussen de planten bedek je met bladeren; mulchen heet dat. We komen daar volgende week op terug. In zo’n volgroeide border is het onderhoud beperkt tot twee keer per jaar wieden. En de egel vindt in zo’n natuurlijke omgeving alles wat hij nodig heeft.
