De laatste ooggetuige vertelt

Son en Breugel - Zondagmiddag 12.15 uur op 17 september 1944: voor de zoveelste keer duikt boerin Pita van Overveld in de greppel om te schuilen. Ze zoekt een veilig heenkomen. Ze is op de terugweg van de kerkdienst in Son, richting de Paulushoef in de Sonniuswijk.

Redacteur: Ivo van Hoek

Vanuit het niets blijken geallieerde bommenwerpers de Duitse stellingen onder vuur te nemen in het noordwesten van ons dorp. Met tussenpozen van slechts vijf minuten breekt maar liefst dertien keer de hel los als de zware bommen grotendeels hun doel missen. Ondertussen kapen Duitse soldaten op de Rooijseweg zonder pardon iedere fiets die ze afhandig kunnen maken en snellen richting de Sonniuswijk. Met vallen en opstaan bereikt Pita uiteindelijk de schuilkelder, waar haar echtgenoot Jan met vijf kinderen haar al opwacht.

Droppingzone
Aan het woord is de inmiddels 82-jarige boerenzoon van Pita en Jan van Overveld. Ten tijde van operatie Market Garden en de luchtlandingen van de 101st Airborne Division is hun zoon Wan nog piepjong. Toch heeft de bevrijding van ons dorp veel indruk op hem gemaakt en zijn verdere leven deels bepaald. Die invloed was zo groot dat hij op zijn boerderij al jaren een klein museum heeft ingericht. Behalve dat hij letterlijk in het hart woonde van de Sonse luchtlandingen, is Wan op dit moment nog de laatst levende ooggetuige in ons midden. Helaas is vrij recentelijk buurman Frans Merks overleden, waardoor Wan als enige oorspronkelijke bewoner van de voormalige droppingzone overblijft.

Witte stippen
“Wat ik me vooral kan herinneren in de schuilkelder is de stilte na het bombardement en het bidden op de goede afloop. Dan opeens voetstappen, en kijkend door de spijlen van het keldergat zien we legerkistjes staan en horen we stemmen in een vreemde taal. Het is zeker geen Duits! Als we de kelder uitkruipen en omhoog kijken zien we een hemel die bezaaid is met stipjes die worden losgelaten uit een zwerm aan militaire transportvliegtuigen. Al snel worden de stipjes talrijker en ze worden groter, kleine vlekken, en er hangen mensen onder”, vertelt Wan met glunderende ogen.

Herkenbaar
De teruggetrokken ligging van de Paulushoef op afstand van de hoofdweg bleek binnen de droppingzone ideaal voor de paratroopers om zich relatief veilig te kunnen hergroeperen. Later bleek ook dat de para’s zich deze markante boerderij zeer goed voor de geest konden halen, simpelweg omdat de koeienletters PAULUSHOEF op het leien dak goed zichtbaar waren vanuit de lucht.

‘Water please’
“Als klein menneke heb ik op die bewuste bevrijdingsdag dus de eerste Amerikaanse para’s zien binnenkomen. Vooral de gewonde soldaten maakten een onuitwisbare indruk, alsmede de woorden die ze bleven herhalen: ‘Water please’. Iedere soldaat had enorm dorst nadat ze met volle bepakking vanuit Engeland uren in een Spartaanse kist hadden gevlogen. Vervolgens spoot de adrenaline hun oren uit nadat ze waren losgelaten aan een parachute met Duits spervuur onder hun voeten. Kortom, daar krijg je wel een droge bek van”, aldus de ooggetuige.

Snoep
Toen alle vijf kinderen aan de slag gingen om wel tachtig emmers water uit de waterput te halen, bleek deze in no time leeg te raken, maar de grootste dorst kon wel gelest worden. Zonder te vragen kreeg kleuter Wan als dank iets wat hij nog nooit eerder had geproefd. De zakken van zijn broekje puilden uit met kauwgum en Quatas (chocoladerepen) die hij van de soldaten ontving. Als kind blijven dat uiteraard indrukken die je je leven lang bijblijven.

Verbonden
Zelfs in de jaren na de bevrijding bleef de familie Van Overveld nauw verbonden met de bevrijding, omdat vanaf 1955 de Amerikaanse veteranen met veel plezier terugkwamen naar de plek waar hun opmars was begonnen. Niet in de laatste plaats kwam dit door Wans grote zus Lisa. Tijdens de bevrijding was ze 14 jaar en ze voelde een sterke verbondenheid met haar bevrijders, zelfs zo sterk dat ze jarenlang bleef corresponderen via honderden brieven met deze oorlogshelden.

Ceremonie
Vanaf 1975 kwamen iedere vijf jaar de veteranen op bezoek tijdens de bevrijdingsfeesten. Nu vinden deze voornamelijk nog plaats in ons dorp zelf, maar decennialang vond deze ceremonie vooral ook plaats op het erf van de Paulushoef. Dit alles met groot militair materieel en paradroppings om de herinnering aan de vrijheid levend te houden en onze Airborne-helden te eren.

Nieuwe vondsten
Wan: “Ieder jaar stuitte ik na het ploegen van mijn land op nieuwe vondsten uit de Tweede Wereldoorlog. Steeds bewaarde ik deze spullen in de stal of op de hooizolder. Voor de mijnen, handgranaten en ander wapentuig kwam telkens de EOD (Explosieven Opruimings Dienst) opdraven. De rest heb ik op een goed moment bij elkaar gebracht en aangevuld met prachtige foto’s van de talrijke ontmoetingen met de veteranen.”

Museum bezoeken
Komend weekend kunt u gratis het museumpje van Wan bezoeken aan de Sonniuswijk 42. Een vrijwillige bijdrage/donatie staat u uiteraard vrij.