Het werk van de (in)formateur zit erop

Wat doet een (in)formateur eigenlijk?
Onlangs is het coalitieakkoord vastgesteld door de gemeenteraad. Het akkoord is opgesteld door de nieuwe coalitie onder begeleiding van Gaby van den Biggelaar, die na de gemeenteraadsverkiezingen aangesteld was als informateur en later als formateur. Gaby van den Biggelaar (58 jaar) heeft een adviesbureau waarmee ze burgers en ondernemers adviseert in bestuurlijke en politieke verhoudingen en processen. Daarnaast is ze landelijk directeur van de stichting Leergeld.

Voor velen is de coalitievorming een onduidelijk proces, dat zich achter gesloten deuren afspeelt. Maar wat doet een (in)formateur eigenlijk? We vragen het aan Gaby van den Biggelaar.

Door: Arjen Strik

Wat doet een (in)formateur?
"Als informateur heb ik de opdracht gekregen van de grootste partij DorpsVISIE om met alle fracties verkennende gesprekken te voeren over een combinatie van partijen die het beste een coalitie kunnen vormen. Een coalitie die voldoende stabiel is om de rit van vier jaar uit te kunnen zitten. Als formateur begeleid je het proces om tot een coalitie-akkoord te komen. Naast het samenvatten van de inhoudelijke discussies en het formuleren van voorstellen op basis daarvan, ben je ook procesbegeleider en bewaak je de voortgang."

Wie bepaalt wie (in)formateur wordt?
"Daar is in Nederland geen vastgelegde procedure voor. Dat is een afspraak die de partijen onderling maken. Het is niet altijd vanzelfsprekend dat de grootste partij de informateur levert, al is dat vaak wel het geval. In Son en Breugel is ervoor gekozen dat de grootste partij in dit geval DorpsVISIE een informateur levert."

Is het werk van de (in)formateur openbaar?
"Er zijn gemeenten waar de coalitievorming in de openbaarheid plaatsvindt. Er zijn voor- en nadelen. Transparantie is geen doel op zich. Het gaat om de vorming van een stabiel college. Daarbij kan vertrouwelijkheid soms helpen, anders krijg je toch weer de bekende achterkamertjes."

Waarom is gekozen voor een coalitie van drie partijen?
"Dat is iets wat partijen tijdens de informatiefase aangegeven hebben. Ik denk dat ze een wat bredere coalitie wilden. Ook de keuze van de wethouders is een proces van de partijen zelf. Voor mij waren de kandidaten net zo goed een verrassing."

Wat is het belangrijkste eigenschap van een goede (in)formateur?
"In principe ben je onafhankelijk en sta je boven de partijen. Het is de kunst om draagvlak te vinden. Daarom moet je goed kunnen luisteren. De grootste gemene deler weten te vinden en het proces weten vast te houden. Je moet betrouwbaar zijn voor alle partijen."

Wat is de relatie naar en de rol van de burgemeester?
"De burgemeester heeft geen formele rol in de coalitievorming of tijdens het schrijven van het coalitie-akkoord. Ik ben mijn werkzaamheden begonnen met een gesprek met de burgemeester en heb hem tijdens het proces op de hoogte gehouden van de voortgang. Conform de Gemeentewet wordt de burgemeester in staat gesteld zijn advies uit te brengen over de uiteindelijke tekst van het coalitie-akkoord. Dit advies heeft hij daarna besproken met de betrokken fractievoorzitters."

Wat waren moeilijke items bij dit akkoord?
"Iedereen denkt daarbij meteen aan het kerkgebouw en het MFA. Maar dat viel best mee. Natuurlijk heeft dit onderwerp veel aandacht gekregen. Maar er zijn nog genoeg andere uitdagingen in Son en Breugel die de aandacht vragen. Hierbij waren de onderlinge verschillen goed te overbruggen."
Veel aandacht is besteed aan het onderdeel over een andere bestuursstijl waarbij de uitdaging is om als raad en college constructief en open met elkaar om te gaan, discussies te voeren over de inhoud in plaats van het over het proces of over personen, elkaars mening te respecteren en meer transparantie aan de dag te leggen naar de burgers en hen te betrekken bij de politiek."

Hoe heb je het zelf ervaren?
"Ik vond het een boeiend proces. Ik kom zelf uit Eindhoven en ben daar actief geweest in de politiek. De lokale politiek in een kleinere gemeente werkt echt anders dan in een grote stad. Het is persoonlijker, raadsleden zijn bekender en staan dicht in de gemeenschap. Ik heb grote bewondering gekregen voor de raadsleden, die vaak naast hun baan en gezin met grote betrokkenheid en tegen minimale vergoeding, zich met hart en ziel inzetten voor de gemeente. Ik heb er alle vertrouwen in dat er een stabiele coalitie staat die voortvarend het coalitieakkoord gaat uitvoeren."