‘Van tegel naar egel’
AlgemeenSon en Breugel - Voor het project ‘Van tegel naar egel’ hebben twee klimaatburgemeesters de egel gekozen als ambassadeur. Hun ambitie is minder verharding en meer natuur in onze tuinen. In deze serie vertellen ze hoe onze tuinen de egel en de natuur kunnen helpen. Vandaag: de bodem.
De successie of bodemopbouw bepaalt welke planten ergens kunnen gedijen. Een éénjarige pioniersplant - of akkerbloem - kan prima groeien op de plek waar net een tegel gewipt is, maar een vaste plant niet. Die heeft meer voeding nodig; compost en wat geprakte eierschalen op de bodem verrijken de bodem snel.
Zwakke planten worden in de natuur opgeruimd door plaagdieren zoals slakken
Compost is niet te vervangen door kunstmest. Voor de mens is kunstmest een probleem omdat de productie van kunstmest energievretend is én er schaarste aan de benodigde grondstoffen is. Voor de plant is kunstmest een probleem omdat het zout is en oplost in water. De plant neemt het op, krijgt er dorst van en heeft meer water nodig. Bij dat water krijgt die ongewild meer zouten en meststof binnen. De plant groeit extra hard, maar wel met zwakke cellen. Die zouten zijn ook nog funest voor het bodemleven, waardoor het naast de planten ook de bodem verzwakt. Zwakke planten worden in de natuur opgeruimd door plaagdieren zoals slakken. Zelfs de uitvinder van kunstmest heeft later fanatiek gepleit om geen kunstmest te gebruiken.
Slak in de tuin - Getty Images
De plaagdieren willen zwakke planten opruimen, maar wij tuiniers willen dat niet. Zijn er toch veel plaagdieren, dan neigen we naar biologische bestrijdingsmiddelen. Die biologische zijn inderdaad iets minder slecht dan de chemische, maar gif van een slang is ook biologisch en toch hartstikke giftig. Als plaagdiertjes gif in hun lijf hebben, wordt de egel ook langzaam mee vergiftigd. Gelukkig weten we nu dat het plaagdier niet het probleem is, dat is de zwakke plant die opgeruimd moet worden.
Het bodemleven absorbeert water en geeft het af bij droogte
Compost is een langzaam werkende voedingsstof; het is het aanbrengen van een laagje dat in het bos ook van nature ontstaat. Het ontstaat door afbraak van plantenresten door het bodemleven. Het is organische stof die maakt dat onze droge zandgrond toch water vast kan houden. Het ondersteunt de schimmels die in de bodem leven en samenwerken met de planten. Eierschalen zijn een restproduct, maar het zit vol mineralen. Compost en eierschalen samen geven een goede start aan de bodem.
Na het aanplanten wil je de bodem blijven voeden door te mulchen. Mulchen is het bedekken van het zand met organisch materiaal, zoals in het bos. De meest gebruikte organische materialen zijn bladeren en fijn snoeiafval. Ook gemaaid gazongras kan gebruikt worden zolang het niet in bloei staat en je dunne laagjes legt. Verder kun je alle rauwegroente- en fruitafval gebruiken zolang het van biologische herkomst is.
Mulch houdt éénjarig onkruid tegen omdat de bodem bedekt blijft, maar het doet nog veel meer. Op een zonnige dag werkt de wind als een föhn: het droogt de bodem uit. Mulch voorkomt dat zon en wind op de bodem komen waardoor je tuin veel minder water nodig heeft. Mulch isoleert waardoor het effect van zowel kou als hitte op de wortels sterk verminderd wordt. Het biedt leefomgeving en voedsel voor allerlei insecten, die voedsel vormen voor egels en vogels. De mulch wordt langzaam verteert door het bodemleven. Het bodemleven absorbeert water en geeft het af bij droogte.
Lieveheersbeestje in de tuin - Getty Images
Onkruid wieden is met mulch veel sneller gebeurd. Bovendien kan gewied onkruid - zolang er geen zaad in zit - zo terug de tuin in met de wortels vrij van de bodem. Snoeisel knip je met de snoeischaar wat kleiner; dat kost wat tijd, maar het is minder vermoeiend dan wieden. Duurzame bijkomstigheid is dat veel tuinafval wordt hergebruikt in plaats van afgevoerd. Dit alles zorgt dat planten gezond kunnen groeien, en gezonde planten wil de natuur niet opruimen.
In de opstartfase van ecologisch tuinieren zullen er wat plaagdieren voorbijkomen. De meeste planten zullen zich met hulp van het bodemleven kunnen verdedigen en er niet aan bezwijken. Afwachten en goed kijken is het devies, want de natuur lost het vaak zelf op. Veel luizen in het voorjaar? Al snel zul je kleine gele bolletjes erbij zien. Dat zijn eitjes van het lieveheersbeestje; hun larven eten honderden luizen per dag. In het najaar zie je koolmeesjes met hun snavel langs de takken schrapen om de luizeneitjes te eten. En die slakken? De egel komt ze graag mee opruimen.
